śrīmad bhagavad gīta dvitīyoadhyāyaḥ
atha dvitīyoadhyāyaḥ ❘
sañjaya uvācha ❘
taṃ tathā kṛpayāviśhṭamaśrupūrṇākulekśhaṇam ❘
viśhīdantamidaṃ vākyamuvācha madhusūdanaḥ ‖ 1 ‖
śrībhagavānuvācha ❘
kutastvā kaśmalamidaṃ viśhame samupasthitam ❘
anāryajuśhṭamasvargyamakīrtikaramarjuna ‖ 2 ‖
klaibyaṃ mā sma gamaḥ pārtha naitattvayyupapadyate ❘
kśhudraṃ hṛdayadaurbalyaṃ tyaktvottiśhṭha parantapa ‖ 3 ‖
arjuna uvācha ❘
kathaṃ bhīśhmamahaṃ sāṅkhye droṇaṃ cha madhusūdana ❘
iśhubhiḥ pratiyotsyāmi pūjārhāvarisūdana ‖ 4 ‖
gurūnahatvā hi mahānubhāvānśreyo bhoktuṃ bhaikśhyamapīha loke ❘
hatvārthakāmāṃstu gurunihaiva bhuñjīya bhogān’rudhirapradigdhān ‖ 5 ‖
na chaitadvidmaḥ kataranno garīyo yadvā jayema yadi vā no jayeyuḥ❘
yāneva hatvā na jijīviśhāmasteavasthitāḥ pramukhe dhārtarāśhṭrāḥ ‖ 6 ‖
kārpaṇyadośhopahatasvabhāvaḥ pṛchChāmi tvāṃ dharmasaṃmūḍhachetāḥ❘
yachChreyaḥ syānniśchitaṃ brūhi tanme śiśhyasteahaṃ śādhi māṃ tvāṃ prapannam ‖ 7 ‖
na hi prapaśyāmi mamāpanudyādyachChokamuchChośhaṇamindriyāṇām❘
avāpya bhūmāvasapatnamṛddhaṃ rājyaṃ surāṇāmapi chādhipatyam ‖ 8 ‖
sañjaya uvācha ❘
evamuktvā hṛśhīkeśaṃ guḍākeśaḥ parantapa ❘
na yotsya iti govindamuktvā tūśhṇīṃ babhūva ha ‖ 9 ‖
tamuvācha hṛśhīkeśaḥ prahasanniva bhārata ❘
senayorubhayormadhye viśhīdantamidaṃ vachaḥ ‖ 10 ‖
śrībhagavānuvācha ❘
aśochyānanvaśochastvaṃ praGYāvādāṃścha bhāśhase ❘
gatāsūnagatāsūṃścha nānuśochanti paṇḍitāḥ ‖ 11 ‖
na tvevāhaṃ jātu nāsaṃ na tvaṃ neme janādhipāḥ ❘
na chaiva na bhaviśhyāmaḥ sarve vayamataḥ param ‖ 12 ‖
dehinoasminyathā dehe kaumāraṃ yauvanaṃ jarā ❘
tathā dehāntaraprāptirdhīrastatra na muhyati ‖ 13 ‖
mātrāsparśāstu kaunteya śītośhṇasukhaduḥkhadāḥ ❘
āgamāpāyinoanityāstāṃstitikśhasva bhārata ‖ 14 ‖
yaṃ hi na vyathayantyete puruśhaṃ puruśharśhabha ❘
samaduḥkhasukhaṃ dhīraṃ soamṛtatvāya kalpate ‖ 15 ‖
nāsato vidyate bhāvo nābhāvo vidyate sataḥ ❘
ubhayorapi dṛśhṭoantastvanayostattvadarśibhiḥ ‖ 16 ‖
avināśi tu tadviddhi yena sarvamidaṃ tatam ❘
vināśamavyayasyāsya na kaśchitkartumarhati ‖ 17 ‖
antavanta ime dehā nityasyoktāḥ śarīriṇaḥ ❘
anāśinoaprameyasya tasmādyudhyasva bhārata ‖ 18 ‖
ya enaṃ vetti hantāraṃ yaśchainaṃ manyate hatam ❘
ubhau tau na vijānīto nāyaṃ hanti na hanyate ‖ 19 ‖
na jāyate mriyate vā kadāchinnāyaṃ bhūtvā bhavitā vā na bhūyaḥ❘
ajo nityaḥ śāśvatoayaṃ purāṇo na hanyate hanyamāne śarīre ‖ 20 ‖
vedāvināśinaṃ nityaṃ ya enamajamavyayam ❘
athaṃ sa puruśhaḥ pārtha kaṃ ghātayati hanti kam ‖ 21‖
vāsāṃsi jīrṇāni yathā vihāya navāni gṛhṇāti naroaparāṇi❘
tathā śarīrāṇi vihāya jīrṇānyanyāni saṃyāti navāni dehī ‖ 22 ‖
nainaṃ Chindanti śastrāṇi nainaṃ dahati pāvakaḥ ❘
na chainaṃ kledayantyāpo na śośhayati mārutaḥ ‖ 23 ‖
achChedyoayamadāhyoayamakledyoaśośhya eva cha ❘
nityaḥ sarvagataḥ sthāṇurachaloayaṃ sanātanaḥ ‖ 24 ‖
avyaktoayamachintyoayamavikāryoayamuchyate ❘
tasmādevaṃ viditvainaṃ nānuśochitumarhasi ‖ 25 ‖
atha chainaṃ nityajātaṃ nityaṃ vā manyase mṛtam ❘
tathāpi tvaṃ mahābāho naivaṃ śochitumarhasi ‖ 26 ‖
jātasya hi dhruvo mṛtyurdhruvaṃ janma mṛtasya cha ❘
tasmādaparihāryearthe na tvaṃ śochitumarhasi ‖ 27 ‖
avyaktādīni bhūtāni vyaktamadhyāni bhārata ❘
avyaktanidhanānyeva tatra kā paridevanā ‖ 28 ‖
āścharyavatpaśyati kaśchidenamāścharyavadvadati tathaiva chānyaḥ❘
āścharyavachchainamanyaḥ śṛṇoti śrutvāpyenaṃ veda na chaiva kaśchit ‖ 29 ‖
dehī nityamavadhyoayaṃ dehe sarvasya bhārata ❘
tasmātsarvāṇi bhūtāni na tvaṃ śochitumarhasi ‖ 30 ‖
svadharmamapi chāvekśhya na vikampitumarhasi ❘
dharmyāddhi yuddhāchChreyoanyatkśhatriyasya na vidyate ‖ 31 ‖
yadṛchChayā chopapannaṃ svargadvāramapāvṛtam ❘
sukhinaḥ kśhatriyāḥ pārtha labhante yuddhamīdṛśam ‖ 32 ‖
atha chettvamimaṃ dharmyaṃ saṅgrāmaṃ na kariśhyasi ❘
tataḥ svadharmaṃ kīrtiṃ cha hitvā pāpamavāpsyasi ‖ 33 ‖
akīrtiṃ chāpi bhūtāni kathayiśhyanti teavyayām ❘
sambhāvitasya chākīrtirmaraṇādatirichyate ‖ 34 ‖
bhayādraṇāduparataṃ maṃsyante tvāṃ mahārathāḥ ❘
yeśhāṃ cha tvaṃ bahumato bhūtvā yāsyasi lāghavam ‖ 35 ‖
avāchyavādāṃścha bahūnvadiśhyanti tavāhitāḥ ❘
nindantastava sāmarthyaṃ tato duḥkhataraṃ nu kim ‖ 36 ‖
hato vā prāpsyasi svargaṃ jitvā vā bhokśhyase mahīm ❘
tasmāduttiśhṭha kaunteya yuddhāya kṛtaniśchayaḥ ‖ 37 ‖
sukhaduḥkhe same kṛtvā lābhālābhau jayājayau ❘
tato yuddhāya yujyasva naivaṃ pāpamavāpsyasi ‖ 38 ‖
eśhā teabhihitā sāṅkhye buddhiryoge tvimāṃ śṛṇu ❘
buddhyā yukto yayā pārtha karmabandhaṃ prahāsyasi ‖ 39 ‖
nehābhikramanāśoasti pratyavāyo na vidyate ❘
svalpamapyasya dharmasya trāyate mahato bhayāt ‖ 40 ‖
vyavasāyātmikā buddhirekeha kurunandana ❘
bahuśākhā hyanantāścha buddhayoavyavasāyinām ‖ 41 ‖
yāmimāṃ puśhpitāṃ vāchaṃ pravadantyavipaśchitaḥ ❘
vedavādaratāḥ pārtha nānyadastīti vādinaḥ ‖ 42 ‖
kāmātmānaḥ svargaparā janmakarmaphalapradām ❘
kriyāviśeśhabahulāṃ bhogaiśvaryagatiṃ prati ‖ 43 ‖
bhogaiśvaryaprasaktānāṃ tayāpahṛtachetasām ❘
vyavasāyātmikā buddhiḥ samādhau na vidhīyate ‖ 44 ‖
traiguṇyaviśhayā vedā nistraiguṇyo bhavārjuna ❘
nirdvandvo nityasattvastho niryogakśhema ātmavān ‖ 45 ‖
yāvānartha udapāne sarvataḥ samplutodake ❘
tāvānsarveśhu vedeśhu brāhmaṇasya vijānataḥ ‖ 46 ‖
karmaṇyevādhikāraste mā phaleśhu kadāchana ❘
mā karmaphalaheturbhūrmā te saṅgoastvakarmaṇi ‖ 47 ‖
yogasthaḥ kuru karmāṇi saṅgaṃ tyaktvā dhanañjaya ❘
siddhyasiddhyoḥ samo bhūtvā samatvaṃ yoga uchyate ‖ 48 ‖
dūreṇa hyavaraṃ karma buddhiyogāddhanañjaya ❘
buddhau śaraṇamanvichCha kṛpaṇāḥ phalahetavaḥ ‖ 49 ‖
buddhiyukto jahātīha ubhe sukṛtaduśhkṛte ❘
tasmādyogāya yujyasva yogaḥ karmasu kauśalam ‖ 50 ‖
karmajaṃ buddhiyuktā hi phalaṃ tyaktvā manīśhiṇaḥ ❘
janmabandhavinirmuktāḥ padaṃ gachChantyanāmayam ‖ 51 ‖
yadā te mohakalilaṃ buddhirvyatitariśhyati ❘
tadā gantāsi nirvedaṃ śrotavyasya śrutasya cha ‖ 52 ‖
śrutivipratipannā te yadā sthāsyati niśchalā ❘
samādhāvachalā buddhistadā yogamavāpsyasi ‖ 53 ‖
arjuna uvācha ❘
sthitapraGYasya kā bhāśhā samādhisthasya keśava ❘
sthitadhīḥ kiṃ prabhāśheta kimāsīta vrajeta kim ‖ 54 ‖
śrībhagavānuvācha ❘
prajahāti yadā kāmānsarvānpārtha manogatān ❘
ātmanyevātmanā tuśhṭaḥ sthitapraGYastadochyate ‖ 55 ‖
duḥkheśhvanudvignamanāḥ sukheśhu vigataspṛhaḥ ❘
vītarāgabhayakrodhaḥ sthitadhīrmuniruchyate ‖ 56 ‖
yaḥ sarvatrānabhisnehastattatprāpya śubhāśubham ❘
nābhinandati na dveśhṭi tasya praGYā pratiśhṭhitā ‖ 57 ‖
yadā saṃharate chāyaṃ kūrmoaṅgānīva sarvaśaḥ ❘
indriyāṇīndriyārthebhyastasya praGYā pratiśhṭhitā ‖ 58 ‖
viśhayā vinivartante nirāhārasya dehinaḥ ❘
rasavarjaṃ rasoapyasya paraṃ dṛśhṭvā nivartate ‖ 59 ‖
yatato hyapi kaunteya puruśhasya vipaśchitaḥ ❘
indriyāṇi pramāthīni haranti prasabhaṃ manaḥ ‖ 60 ‖
tāni sarvāṇi saṃyamya yukta āsīta matparaḥ ❘
vaśe hi yasyendriyāṇi tasya praGYā pratiśhṭhitā ‖ 61 ‖
dhyāyato viśhayānpuṃsaḥ saṅgasteśhūpajāyate ❘
saṅgātsañjāyate kāmaḥ kāmātkrodhoabhijāyate ‖ 62 ‖
krodhādbhavati saṃmohaḥ saṃmohātsmṛtivibhramaḥ ❘
smṛtibhraṃśādbuddhināśo buddhināśātpraṇaśyati ‖ 63 ‖
rāgadveśhavimuktaistu viśhayānindriyaiścharan ❘
ātmavaśyairvidheyātmā prasādamadhigachChati ‖ 64 ‖
prasāde sarvaduḥkhānāṃ hānirasyopajāyate ❘
prasannachetaso hyāśu buddhiḥ paryavatiśhṭhate ‖ 65 ‖
nāsti buddhirayuktasya na chāyuktasya bhāvanā ❘
na chābhāvayataḥ śāntiraśāntasya kutaḥ sukham ‖ 66 ‖
indriyāṇāṃ hi charatāṃ yanmanoanuvidhīyate ❘
tadasya harati praGYāṃ vāyurnāvamivāmbhasi ‖ 67 ‖
tasmādyasya mahābāho nigṛhītāni sarvaśaḥ ❘
indriyāṇīndriyārthebhyastasya praGYā pratiśhṭhitā ‖ 68 ‖
yā niśā sarvabhūtānāṃ tasyāṃ jāgarti saṃyamī ❘
yasyāṃ jāgrati bhūtāni sā niśā paśyato muneḥ ‖ 69 ‖
āpūryamāṇamachalapratiśhṭhaṃ samudramāpaḥ praviśanti yadvat❘
tadvatkāmā yaṃ praviśanti sarve sa śāntimāpnoti na kāmakāmī ‖ 70 ‖
vihāya kāmānyaḥ sarvānpumāṃścharati niḥspṛhaḥ ❘
nirmamo nirahaṅkāraḥ sa śāntimadhigachChati ‖ 71 ‖
eśhā brāhmī sthitiḥ pārtha naināṃ prāpya vimuhyati ❘
sthitvāsyāmantakāleapi brahmanirvāṇamṛchChati ‖ 72 ‖
oṃ tatsaditi śrīmadbhagavadgītāsūpaniśhatsu brahmavidyāyāṃ yogaśāstre śrīkṛśhṇārjunasaṃvāde
sāṅkhyayogo nāma dvitīyoadhyāyaḥ ‖2 ‖\f1
\f2
shreemad bhagavad geeta dviteeyo.adhyaayaH
atha dviteeyo.adhyaayaH ❘
saMjaya uvaacha ❘
taM tathaa kRRipayaavishhTamashrupoorNaakulekshhaNam ❘
vishheedantamidaM vaakyamuvaacha madhusoodanaH ‖ 1 ‖
shreebhagavaanuvaacha ❘
kutastvaa kashmalamidaM vishhame samupasthitam ❘
anaaryajushhTamasvargyamakeertikaramarjuna ‖ 2 ‖
klaibyaM maa sma gamaH paartha naitattvayyupapadyate ❘
kshhudraM hRRidayadaurbalyaM tyaktvottishhTha paraMtapa ‖ 3 ‖
arjuna uvaacha ❘
kathaM bheeshhmamahaM saankhye droNaM cha madhusoodana ❘
ishhubhiH pratiyotsyaami poojaarhaavarisoodana ‖ 4 ‖
guroonahatvaa hi mahaanubhaavaanshreyo bhoktuM bhaikshhyamapeeha loke ❘
hatvaarthakaamaaMstu gurunihaiva bhunjeeya bhogaan.arudhirapradigdhaan ‖ 5 ‖
na chaitadvidmaH kataranno gareeyo yadvaa jayema yadi vaa no jayeyuH❘
yaaneva hatvaa na jijeevishhaamaste.avasthitaaH pramukhe dhaartaraashhTraaH ‖ 6 ‖
kaarpaNyadoshhopahatasvabhaavaH pRRichChaami tvaaM dharmasaMmooDhachetaaH❘
yachChreyaH syaannishchitaM broohi tanme shishhyaste.ahaM shaadhi maaM tvaaM prapannam ‖ 7 ‖
na hi prapashyaami mamaapanudyaadyachChokamuchChoshhaNamindriyaaNaam❘
avaapya bhoomaavasapatnamRRiddhaM raajyaM suraaNaamapi chaadhipatyam ‖ 8 ‖
saMjaya uvaacha ❘
evamuktvaa hRRishheekeshaM guDaakeshaH paraMtapa ❘
na yotsya iti govindamuktvaa tooshhNeeM babhoova ha ‖ 9 ‖
tamuvaacha hRRishheekeshaH prahasanniva bhaarata ❘
senayorubhayormadhye vishheedantamidaM vachaH ‖ 10 ‖
shreebhagavaanuvaacha ❘
ashochyaananvashochastvaM pragnyaavaadaaMshcha bhaashhase ❘
gataasoonagataasooMshcha naanushochanti paNDitaaH ‖ 11 ‖
na tvevaahaM jaatu naasaM na tvaM neme janaadhipaaH ❘
na chaiva na bhavishhyaamaH sarve vayamataH param ‖ 12 ‖
dehino.asminyathaa dehe kaumaaraM yauvanaM jaraa ❘
tathaa dehaantarapraaptirdheerastatra na muhyati ‖ 13 ‖
maatraasparshaastu kaunteya sheetoshhNasukhaduHkhadaaH ❘
aagamaapaayino.anityaastaaMstitikshhasva bhaarata ‖ 14 ‖
yaM hi na vyathayantyete purushhaM purushharshhabha ❘
samaduHkhasukhaM dheeraM so.amRRitatvaaya kalpate ‖ 15 ‖
naasato vidyate bhaavo naabhaavo vidyate sataH ❘
ubhayorapi dRRishhTo.antastvanayostattvadarshibhiH ‖ 16 ‖
avinaashi tu tadviddhi yena sarvamidaM tatam ❘
vinaashamavyayasyaasya na kashchitkartumarhati ‖ 17 ‖
antavanta ime dehaa nityasyoktaaH shareeriNaH ❘
anaashino.aprameyasya tasmaadyudhyasva bhaarata ‖ 18 ‖
ya enaM vetti hantaaraM yashchainaM manyate hatam ❘
ubhau tau na vijaaneeto naayaM hanti na hanyate ‖ 19 ‖
na jaayate mriyate vaa kadaachinnaayaM bhootvaa bhavitaa vaa na bhooyaH❘
ajo nityaH shaashvato.ayaM puraaNo na hanyate hanyamaane shareere ‖ 20 ‖
vedaavinaashinaM nityaM ya enamajamavyayam ❘
athaM sa purushhaH paartha kaM ghaatayati hanti kam ‖ 21‖
vaasaaMsi jeerNaani yathaa vihaaya navaani gRRihNaati naro.aparaaNi❘
tathaa shareeraaNi vihaaya jeerNaanyanyaani saMyaati navaani dehee ‖ 22 ‖
nainaM Chindanti shastraaNi nainaM dahati paavakaH ❘
na chainaM kledayantyaapo na shoshhayati maarutaH ‖ 23 ‖
achChedyo.ayamadaahyo.ayamakledyo.ashoshhya eva cha ❘
nityaH sarvagataH sthaaNurachalo.ayaM sanaatanaH ‖ 24 ‖
avyakto.ayamachintyo.ayamavikaaryo.ayamuchyate ❘
tasmaadevaM viditvainaM naanushochitumarhasi ‖ 25 ‖
atha chainaM nityajaataM nityaM vaa manyase mRRitam ❘
tathaapi tvaM mahaabaaho naivaM shochitumarhasi ‖ 26 ‖
jaatasya hi dhruvo mRRityurdhruvaM janma mRRitasya cha ❘
tasmaadaparihaarye.arthe na tvaM shochitumarhasi ‖ 27 ‖
avyaktaadeeni bhootaani vyaktamadhyaani bhaarata ❘
avyaktanidhanaanyeva tatra kaa paridevanaa ‖ 28 ‖
aashcharyavatpashyati kashchidenamaashcharyavadvadati tathaiva chaanyaH❘
aashcharyavachchainamanyaH shRRiNoti shrutvaapyenaM veda na chaiva kashchit ‖ 29 ‖
dehee nityamavadhyo.ayaM dehe sarvasya bhaarata ❘
tasmaatsarvaaNi bhootaani na tvaM shochitumarhasi ‖ 30 ‖
svadharmamapi chaavekshhya na vikampitumarhasi ❘
dharmyaaddhi yuddhaachChreyo.anyatkshhatriyasya na vidyate ‖ 31 ‖
yadRRichChayaa chopapannaM svargadvaaramapaavRRitam ❘
sukhinaH kshhatriyaaH paartha labhante yuddhameedRRisham ‖ 32 ‖
atha chettvamimaM dharmyaM saMgraamaM na karishhyasi ❘
tataH svadharmaM keertiM cha hitvaa paapamavaapsyasi ‖ 33 ‖
akeertiM chaapi bhootaani kathayishhyanti te.avyayaam ❘
saMbhaavitasya chaakeertirmaraNaadatirichyate ‖ 34 ‖
bhayaadraNaaduparataM maMsyante tvaaM mahaarathaaH ❘
yeshhaaM cha tvaM bahumato bhootvaa yaasyasi laaghavam ‖ 35 ‖
avaachyavaadaaMshcha bahoonvadishhyanti tavaahitaaH ❘
nindantastava saamarthyaM tato duHkhataraM nu kim ‖ 36 ‖
hato vaa praapsyasi svargaM jitvaa vaa bhokshhyase maheem ❘
tasmaaduttishhTha kaunteya yuddhaaya kRRitanishchayaH ‖ 37 ‖
sukhaduHkhe same kRRitvaa laabhaalaabhau jayaajayau ❘
tato yuddhaaya yujyasva naivaM paapamavaapsyasi ‖ 38 ‖
eshhaa te.abhihitaa saankhye buddhiryoge tvimaaM shRRiNu ❘
buddhyaa yukto yayaa paartha karmabandhaM prahaasyasi ‖ 39 ‖
nehaabhikramanaasho.asti pratyavaayo na vidyate ❘
svalpamapyasya dharmasya traayate mahato bhayaat ‖ 40 ‖
vyavasaayaatmikaa buddhirekeha kurunandana ❘
bahushaakhaa hyanantaashcha buddhayo.avyavasaayinaam ‖ 41 ‖
yaamimaaM pushhpitaaM vaachaM pravadantyavipashchitaH ❘
vedavaadarataaH paartha naanyadasteeti vaadinaH ‖ 42 ‖
kaamaatmaanaH svargaparaa janmakarmaphalapradaam ❘
kriyaavisheshhabahulaaM bhogaishvaryagatiM prati ‖ 43 ‖
bhogaishvaryaprasaktaanaaM tayaapahRRitachetasaam ❘
vyavasaayaatmikaa buddhiH samaadhau na vidheeyate ‖ 44 ‖
traiguNyavishhayaa vedaa nistraiguNyo bhavaarjuna ❘
nirdvandvo nityasattvastho niryogakshhema aatmavaan ‖ 45 ‖
yaavaanartha udapaane sarvataH saMplutodake ❘
taavaansarveshhu vedeshhu braahmaNasya vijaanataH ‖ 46 ‖
karmaNyevaadhikaaraste maa phaleshhu kadaachana ❘
maa karmaphalaheturbhoormaa te sango.astvakarmaNi ‖ 47 ‖
yogasthaH kuru karmaaNi sangaM tyaktvaa dhanaMjaya ❘
siddhyasiddhyoH samo bhootvaa samatvaM yoga uchyate ‖ 48 ‖
dooreNa hyavaraM karma buddhiyogaaddhanaMjaya ❘
buddhau sharaNamanvichCha kRRipaNaaH phalahetavaH ‖ 49 ‖
buddhiyukto jahaateeha ubhe sukRRitadushhkRRite ❘
tasmaadyogaaya yujyasva yogaH karmasu kaushalam ‖ 50 ‖
karmajaM buddhiyuktaa hi phalaM tyaktvaa maneeshhiNaH ❘
janmabandhavinirmuktaaH padaM gachChantyanaamayam ‖ 51 ‖
yadaa te mohakalilaM buddhirvyatitarishhyati ❘
tadaa gantaasi nirvedaM shrotavyasya shrutasya cha ‖ 52 ‖
shrutivipratipannaa te yadaa sthaasyati nishchalaa ❘
samaadhaavachalaa buddhistadaa yogamavaapsyasi ‖ 53 ‖
arjuna uvaacha ❘
sthitapragnyasya kaa bhaashhaa samaadhisthasya keshava ❘
sthitadheeH kiM prabhaashheta kimaaseeta vrajeta kim ‖ 54 ‖
shreebhagavaanuvaacha ❘
prajahaati yadaa kaamaansarvaanpaartha manogataan ❘
aatmanyevaatmanaa tushhTaH sthitapragnyastadochyate ‖ 55 ‖
duHkheshhvanudvignamanaaH sukheshhu vigataspRRihaH ❘
veetaraagabhayakrodhaH sthitadheermuniruchyate ‖ 56 ‖
yaH sarvatraanabhisnehastattatpraapya shubhaashubham ❘
naabhinandati na dveshhTi tasya pragnyaa pratishhThitaa ‖ 57 ‖
yadaa saMharate chaayaM koormo.angaaneeva sarvashaH ❘
indriyaaNeendriyaarthebhyastasya pragnyaa pratishhThitaa ‖ 58 ‖
vishhayaa vinivartante niraahaarasya dehinaH ❘
rasavarjaM raso.apyasya paraM dRRishhTvaa nivartate ‖ 59 ‖
yatato hyapi kaunteya purushhasya vipashchitaH ❘
indriyaaNi pramaatheeni haranti prasabhaM manaH ‖ 60 ‖
taani sarvaaNi saMyamya yukta aaseeta matparaH ❘
vashe hi yasyendriyaaNi tasya pragnyaa pratishhThitaa ‖ 61 ‖
dhyaayato vishhayaanpuMsaH sangasteshhoopajaayate ❘
sangaatsaMjaayate kaamaH kaamaatkrodho.abhijaayate ‖ 62 ‖
krodhaadbhavati saMmohaH saMmohaatsmRRitivibhramaH ❘
smRRitibhraMshaadbuddhinaasho buddhinaashaatpraNashyati ‖ 63 ‖
raagadveshhavimuktaistu vishhayaanindriyaishcharan ❘
aatmavashyairvidheyaatmaa prasaadamadhigachChati ‖ 64 ‖
prasaade sarvaduHkhaanaaM haanirasyopajaayate ❘
prasannachetaso hyaashu buddhiH paryavatishhThate ‖ 65 ‖
naasti buddhirayuktasya na chaayuktasya bhaavanaa ❘
na chaabhaavayataH shaantirashaantasya kutaH sukham ‖ 66 ‖
indriyaaNaaM hi charataaM yanmano.anuvidheeyate ❘
tadasya harati pragnyaaM vaayurnaavamivaambhasi ‖ 67 ‖
tasmaadyasya mahaabaaho nigRRiheetaani sarvashaH ❘
indriyaaNeendriyaarthebhyastasya pragnyaa pratishhThitaa ‖ 68 ‖
yaa nishaa sarvabhootaanaaM tasyaaM jaagarti saMyamee ❘
yasyaaM jaagrati bhootaani saa nishaa pashyato muneH ‖ 69 ‖
aapooryamaaNamachalapratishhThaM samudramaapaH pravishanti yadvat❘
tadvatkaamaa yaM pravishanti sarve sa shaantimaapnoti na kaamakaamee ‖ 70 ‖
vihaaya kaamaanyaH sarvaanpumaaMshcharati niHspRRihaH ❘
nirmamo nirahaMkaaraH sa shaantimadhigachChati ‖ 71 ‖
eshhaa braahmee sthitiH paartha nainaaM praapya vimuhyati ❘
sthitvaasyaamantakaale.api brahmanirvaaNamRRichChati ‖ 72 ‖
oM tatsaditi shreemadbhagavadgeetaasoopanishhatsu brahmavidyaayaaM yogashaastre shreekRRishhNaarjunasaMvaade
saaMkhyayogo naama dviteeyo.adhyaayaH ‖2 ‖\f1
\f2
শ্রীমদ্ ভগবদ্ গীত দ্বিতীযোঽধ্যাযঃ
অথ দ্বিতীযোঽধ্যাযঃ ❘
সংজয উবাচ ❘
তং তথা কৃপযাবিষ্টমশ্রুপূর্ণাকুলেক্ষণম্ ❘
বিষীদংতমিদং বাক্যমুবাচ মধুসূদনঃ ‖ 1 ‖
শ্রীভগবানুবাচ ❘
কুতস্ত্বা কশ্মলমিদং বিষমে সমুপস্থিতম্ ❘
অনার্যজুষ্টমস্বর্গ্যমকীর্তিকরমর্জুন ‖ 2 ‖
ক্লৈব্যং মা স্ম গমঃ পার্থ নৈতত্ত্বয্যুপপদ্যতে ❘
ক্ষুদ্রং হৃদযদৌর্বল্যং ত্যক্ত্বোত্তিষ্ঠ পরংতপ ‖ 3 ‖
অর্জুন উবাচ ❘
কথং ভীষ্মমহং সাংখ্যে দ্রোণং চ মধুসূদন ❘
ইষুভিঃ প্রতিযোত্স্যামি পূজার্হাবরিসূদন ‖ 4 ‖
গুরূনহত্বা হি মহানুভাবান্শ্রেযো ভোক্তুং ভৈক্ষ্যমপীহ লোকে ❘
হত্বার্থকামাংস্তু গুরুনিহৈব ভুংজীয ভোগানঽরুধিরপ্রদিগ্ধান্ ‖ 5 ‖
ন চৈতদ্বিদ্মঃ কতরন্নো গরীযো যদ্বা জযেম যদি বা নো জযেযুঃ❘
যানেব হত্বা ন জিজীবিষামস্তেঽবস্থিতাঃ প্রমুখে ধার্তরাষ্ট্রাঃ ‖ 6 ‖
কার্পণ্যদোষোপহতস্বভাবঃ পৃচ্ছামি ত্বাং ধর্মসংমূঢচেতাঃ❘
যচ্ছ্রেযঃ স্যান্নিশ্চিতং ব্রূহি তন্মে শিষ্যস্তেঽহং শাধি মাং ত্বাং প্রপন্নম্ ‖ 7 ‖
ন হি প্রপশ্যামি মমাপনুদ্যাদ্যচ্ছোকমুচ্ছোষণমিংদ্রিযাণাম্❘
অবাপ্য ভূমাবসপত্নমৃদ্ধং রাজ্যং সুরাণামপি চাধিপত্যম্ ‖ 8 ‖
সংজয উবাচ ❘
এবমুক্ত্বা হৃষীকেশং গুডাকেশঃ পরংতপ ❘
ন যোত্স্য ইতি গোবিংদমুক্ত্বা তূষ্ণীং বভূব হ ‖ 9 ‖
তমুবাচ হৃষীকেশঃ প্রহসন্নিব ভারত ❘
সেনযোরুভযোর্মধ্যে বিষীদংতমিদং বচঃ ‖ 10 ‖
শ্রীভগবানুবাচ ❘
অশোচ্যানন্বশোচস্ত্বং প্রজ্ঞাবাদাংশ্চ ভাষসে ❘
গতাসূনগতাসূংশ্চ নানুশোচংতি পংডিতাঃ ‖ 11 ‖
ন ত্বেবাহং জাতু নাসং ন ত্বং নেমে জনাধিপাঃ ❘
ন চৈব ন ভবিষ্যামঃ সর্বে বযমতঃ পরম্ ‖ 12 ‖
দেহিনোঽস্মিন্যথা দেহে কৌমারং যৌবনং জরা ❘
তথা দেহাংতরপ্রাপ্তির্ধীরস্তত্র ন মুহ্যতি ‖ 13 ‖
মাত্রাস্পর্শাস্তু কৌংতেয শীতোষ্ণসুখদুঃখদাঃ ❘
আগমাপাযিনোঽনিত্যাস্তাংস্তিতিক্ষস্ব ভারত ‖ 14 ‖
যং হি ন ব্যথযংত্যেতে পুরুষং পুরুষর্ষভ ❘
সমদুঃখসুখং ধীরং সোঽমৃতত্বায কল্পতে ‖ 15 ‖
নাসতো বিদ্যতে ভাবো নাভাবো বিদ্যতে সতঃ ❘
উভযোরপি দৃষ্টোঽংতস্ত্বনযোস্তত্ত্বদর্শিভিঃ ‖ 16 ‖
অবিনাশি তু তদ্বিদ্ধি যেন সর্বমিদং ততম্ ❘
বিনাশমব্যযস্যাস্য ন কশ্চিত্কর্তুমর্হতি ‖ 17 ‖
অংতবংত ইমে দেহা নিত্যস্যোক্তাঃ শরীরিণঃ ❘
অনাশিনোঽপ্রমেযস্য তস্মাদ্যুধ্যস্ব ভারত ‖ 18 ‖
য এনং বেত্তি হংতারং যশ্চৈনং মন্যতে হতম্ ❘
উভৌ তৌ ন বিজানীতো নাযং হংতি ন হন্যতে ‖ 19 ‖
ন জাযতে ম্রিযতে বা কদাচিন্নাযং ভূত্বা ভবিতা বা ন ভূযঃ❘
অজো নিত্যঃ শাশ্বতোঽযং পুরাণো ন হন্যতে হন্যমানে শরীরে ‖ 20 ‖
বেদাবিনাশিনং নিত্যং য এনমজমব্যযম্ ❘
অথং স পুরুষঃ পার্থ কং ঘাতযতি হংতি কম্ ‖ 21‖
বাসাংসি জীর্ণানি যথা বিহায নবানি গৃহ্ণাতি নরোঽপরাণি❘
তথা শরীরাণি বিহায জীর্ণান্যন্যানি সংযাতি নবানি দেহী ‖ 22 ‖
নৈনং ছিংদংতি শস্ত্রাণি নৈনং দহতি পাবকঃ ❘
ন চৈনং ক্লেদযংত্যাপো ন শোষযতি মারুতঃ ‖ 23 ‖
অচ্ছেদ্যোঽযমদাহ্যোঽযমক্লেদ্যোঽশোষ্য এব চ ❘
নিত্যঃ সর্বগতঃ স্থাণুরচলোঽযং সনাতনঃ ‖ 24 ‖
অব্যক্তোঽযমচিংত্যোঽযমবিকার্যোঽযমুচ্যতে ❘
তস্মাদেবং বিদিত্বৈনং নানুশোচিতুমর্হসি ‖ 25 ‖
অথ চৈনং নিত্যজাতং নিত্যং বা মন্যসে মৃতম্ ❘
তথাপি ত্বং মহাবাহো নৈবং শোচিতুমর্হসি ‖ 26 ‖
জাতস্য হি ধ্রুবো মৃত্যুর্ধ্রুবং জন্ম মৃতস্য চ ❘
তস্মাদপরিহার্যেঽর্থে ন ত্বং শোচিতুমর্হসি ‖ 27 ‖
অব্যক্তাদীনি ভূতানি ব্যক্তমধ্যানি ভারত ❘
অব্যক্তনিধনান্যেব তত্র কা পরিদেবনা ‖ 28 ‖
আশ্চর্যবত্পশ্যতি কশ্চিদেনমাশ্চর্যবদ্বদতি তথৈব চান্যঃ❘
আশ্চর্যবচ্চৈনমন্যঃ শৃণোতি শ্রুত্বাপ্যেনং বেদ ন চৈব কশ্চিত্ ‖ 29 ‖
দেহী নিত্যমবধ্যোঽযং দেহে সর্বস্য ভারত ❘
তস্মাত্সর্বাণি ভূতানি ন ত্বং শোচিতুমর্হসি ‖ 30 ‖
স্বধর্মমপি চাবেক্ষ্য ন বিকংপিতুমর্হসি ❘
ধর্ম্যাদ্ধি যুদ্ধাচ্ছ্রেযোঽন্যত্ক্ষত্রিযস্য ন বিদ্যতে ‖ 31 ‖
যদৃচ্ছযা চোপপন্নং স্বর্গদ্বারমপাবৃতম্ ❘
সুখিনঃ ক্ষত্রিযাঃ পার্থ লভংতে যুদ্ধমীদৃশম্ ‖ 32 ‖
অথ চেত্ত্বমিমং ধর্ম্যং সংগ্রামং ন করিষ্যসি ❘
ততঃ স্বধর্মং কীর্তিং চ হিত্বা পাপমবাপ্স্যসি ‖ 33 ‖
অকীর্তিং চাপি ভূতানি কথযিষ্যংতি তেঽব্যযাম্ ❘
সংভাবিতস্য চাকীর্তির্মরণাদতিরিচ্যতে ‖ 34 ‖
ভযাদ্রণাদুপরতং মংস্যংতে ত্বাং মহারথাঃ ❘
যেষাং চ ত্বং বহুমতো ভূত্বা যাস্যসি লাঘবম্ ‖ 35 ‖
অবাচ্যবাদাংশ্চ বহূন্বদিষ্যংতি তবাহিতাঃ ❘
নিংদংতস্তব সামর্থ্যং ততো দুঃখতরং নু কিম্ ‖ 36 ‖
হতো বা প্রাপ্স্যসি স্বর্গং জিত্বা বা ভোক্ষ্যসে মহীম্ ❘
তস্মাদুত্তিষ্ঠ কৌংতেয যুদ্ধায কৃতনিশ্চযঃ ‖ 37 ‖
সুখদুঃখে সমে কৃত্বা লাভালাভৌ জযাজযৌ ❘
ততো যুদ্ধায যুজ্যস্ব নৈবং পাপমবাপ্স্যসি ‖ 38 ‖
এষা তেঽভিহিতা সাংখ্যে বুদ্ধির্যোগে ত্বিমাং শৃণু ❘
বুদ্ধ্যা যুক্তো যযা পার্থ কর্মবংধং প্রহাস্যসি ‖ 39 ‖
নেহাভিক্রমনাশোঽস্তি প্রত্যবাযো ন বিদ্যতে ❘
স্বল্পমপ্যস্য ধর্মস্য ত্রাযতে মহতো ভযাত্ ‖ 40 ‖
ব্যবসাযাত্মিকা বুদ্ধিরেকেহ কুরুনংদন ❘
বহুশাখা হ্যনংতাশ্চ বুদ্ধযোঽব্যবসাযিনাম্ ‖ 41 ‖
যামিমাং পুষ্পিতাং বাচং প্রবদংত্যবিপশ্চিতঃ ❘
বেদবাদরতাঃ পার্থ নান্যদস্তীতি বাদিনঃ ‖ 42 ‖
কামাত্মানঃ স্বর্গপরা জন্মকর্মফলপ্রদাম্ ❘
ক্রিযাবিশেষবহুলাং ভোগৈশ্বর্যগতিং প্রতি ‖ 43 ‖
ভোগৈশ্বর্যপ্রসক্তানাং তযাপহৃতচেতসাম্ ❘
ব্যবসাযাত্মিকা বুদ্ধিঃ সমাধৌ ন বিধীযতে ‖ 44 ‖
ত্রৈগুণ্যবিষযা বেদা নিস্ত্রৈগুণ্যো ভবার্জুন ❘
নির্দ্বংদ্বো নিত্যসত্ত্বস্থো নির্যোগক্ষেম আত্মবান্ ‖ 45 ‖
যাবানর্থ উদপানে সর্বতঃ সংপ্লুতোদকে ❘
তাবান্সর্বেষু বেদেষু ব্রাহ্মণস্য বিজানতঃ ‖ 46 ‖
কর্মণ্যেবাধিকারস্তে মা ফলেষু কদাচন ❘
মা কর্মফলহেতুর্ভূর্মা তে সংগোঽস্ত্বকর্মণি ‖ 47 ‖
যোগস্থঃ কুরু কর্মাণি সংগং ত্যক্ত্বা ধনংজয ❘
সিদ্ধ্যসিদ্ধ্যোঃ সমো ভূত্বা সমত্বং যোগ উচ্যতে ‖ 48 ‖
দূরেণ হ্যবরং কর্ম বুদ্ধিযোগাদ্ধনংজয ❘
বুদ্ধৌ শরণমন্বিচ্ছ কৃপণাঃ ফলহেতবঃ ‖ 49 ‖
বুদ্ধিযুক্তো জহাতীহ উভে সুকৃতদুষ্কৃতে ❘
তস্মাদ্যোগায যুজ্যস্ব যোগঃ কর্মসু কৌশলম্ ‖ 50 ‖
কর্মজং বুদ্ধিযুক্তা হি ফলং ত্যক্ত্বা মনীষিণঃ ❘
জন্মবংধবিনির্মুক্তাঃ পদং গচ্ছংত্যনামযম্ ‖ 51 ‖
যদা তে মোহকলিলং বুদ্ধির্ব্যতিতরিষ্যতি ❘
তদা গংতাসি নির্বেদং শ্রোতব্যস্য শ্রুতস্য চ ‖ 52 ‖
শ্রুতিবিপ্রতিপন্না তে যদা স্থাস্যতি নিশ্চলা ❘
সমাধাবচলা বুদ্ধিস্তদা যোগমবাপ্স্যসি ‖ 53 ‖
অর্জুন উবাচ ❘
স্থিতপ্রজ্ঞস্য কা ভাষা সমাধিস্থস্য কেশব ❘
স্থিতধীঃ কিং প্রভাষেত কিমাসীত ব্রজেত কিম্ ‖ 54 ‖
শ্রীভগবানুবাচ ❘
প্রজহাতি যদা কামান্সর্বান্পার্থ মনোগতান্ ❘
আত্মন্যেবাত্মনা তুষ্টঃ স্থিতপ্রজ্ঞস্তদোচ্যতে ‖ 55 ‖
দুঃখেষ্বনুদ্বিগ্নমনাঃ সুখেষু বিগতস্পৃহঃ ❘
বীতরাগভযক্রোধঃ স্থিতধীর্মুনিরুচ্যতে ‖ 56 ‖
যঃ সর্বত্রানভিস্নেহস্তত্তত্প্রাপ্য শুভাশুভম্ ❘
নাভিনংদতি ন দ্বেষ্টি তস্য প্রজ্ঞা প্রতিষ্ঠিতা ‖ 57 ‖
যদা সংহরতে চাযং কূর্মোঽংগানীব সর্বশঃ ❘
ইংদ্রিযাণীংদ্রিযার্থেভ্যস্তস্য প্রজ্ঞা প্রতিষ্ঠিতা ‖ 58 ‖
বিষযা বিনিবর্তংতে নিরাহারস্য দেহিনঃ ❘
রসবর্জং রসোঽপ্যস্য পরং দৃষ্ট্বা নিবর্ততে ‖ 59 ‖
যততো হ্যপি কৌংতেয পুরুষস্য বিপশ্চিতঃ ❘
ইংদ্রিযাণি প্রমাথীনি হরংতি প্রসভং মনঃ ‖ 60 ‖
তানি সর্বাণি সংযম্য যুক্ত আসীত মত্পরঃ ❘
বশে হি যস্যেংদ্রিযাণি তস্য প্রজ্ঞা প্রতিষ্ঠিতা ‖ 61 ‖
ধ্যাযতো বিষযান্পুংসঃ সংগস্তেষূপজাযতে ❘
সংগাত্সংজাযতে কামঃ কামাত্ক্রোধোঽভিজাযতে ‖ 62 ‖
ক্রোধাদ্ভবতি সংমোহঃ সংমোহাত্স্মৃতিবিভ্রমঃ ❘
স্মৃতিভ্রংশাদ্বুদ্ধিনাশো বুদ্ধিনাশাত্প্রণশ্যতি ‖ 63 ‖
রাগদ্বেষবিমুক্তৈস্তু বিষযানিংদ্রিযৈশ্চরন্ ❘
আত্মবশ্যৈর্বিধেযাত্মা প্রসাদমধিগচ্ছতি ‖ 64 ‖
প্রসাদে সর্বদুঃখানাং হানিরস্যোপজাযতে ❘
প্রসন্নচেতসো হ্যাশু বুদ্ধিঃ পর্যবতিষ্ঠতে ‖ 65 ‖
নাস্তি বুদ্ধিরযুক্তস্য ন চাযুক্তস্য ভাবনা ❘
ন চাভাবযতঃ শাংতিরশাংতস্য কুতঃ সুখম্ ‖ 66 ‖
ইংদ্রিযাণাং হি চরতাং যন্মনোঽনুবিধীযতে ❘
তদস্য হরতি প্রজ্ঞাং বাযুর্নাবমিবাংভসি ‖ 67 ‖
তস্মাদ্যস্য মহাবাহো নিগৃহীতানি সর্বশঃ ❘
ইংদ্রিযাণীংদ্রিযার্থেভ্যস্তস্য প্রজ্ঞা প্রতিষ্ঠিতা ‖ 68 ‖
যা নিশা সর্বভূতানাং তস্যাং জাগর্তি সংযমী ❘
যস্যাং জাগ্রতি ভূতানি সা নিশা পশ্যতো মুনেঃ ‖ 69 ‖
আপূর্যমাণমচলপ্রতিষ্ঠং সমুদ্রমাপঃ প্রবিশংতি যদ্বত্❘
তদ্বত্কামা যং প্রবিশংতি সর্বে স শাংতিমাপ্নোতি ন কামকামী ‖ 70 ‖
বিহায কামান্যঃ সর্বান্পুমাংশ্চরতি নিঃস্পৃহঃ ❘
নির্মমো নিরহংকারঃ স শাংতিমধিগচ্ছতি ‖ 71 ‖
এষা ব্রাহ্মী স্থিতিঃ পার্থ নৈনাং প্রাপ্য বিমুহ্যতি ❘
স্থিত্বাস্যামংতকালেঽপি ব্রহ্মনির্বাণমৃচ্ছতি ‖ 72 ‖
ওং তত্সদিতি শ্রীমদ্ভগবদ্গীতাসূপনিষত্সু ব্রহ্মবিদ্যাযাং যোগশাস্ত্রে শ্রীকৃষ্ণার্জুনসংবাদে
সাংখ্যযোগো নাম দ্বিতীযোঽধ্যাযঃ ‖2 ‖\f1
\f2
श्रीमद् भगवद् गीत द्वितीयोऽध्यायः
अथ द्वितीयोऽध्यायः ❘
सञ्जय उवाच ❘
तं तथा कृपयाविष्टमश्रुपूर्णाकुलेक्षणम् ❘
विषीदन्तमिदं वाक्यमुवाच मधुसूदनः ‖ 1 ‖
श्रीभगवानुवाच ❘
कुतस्त्वा कश्मलमिदं विषमे समुपस्थितम् ❘
अनार्यजुष्टमस्वर्ग्यमकीर्तिकरमर्जुन ‖ 2 ‖
क्लैब्यं मा स्म गमः पार्थ नैतत्त्वय्युपपद्यते ❘
क्षुद्रं हृदयदौर्बल्यं त्यक्त्वोत्तिष्ठ परन्तप ‖ 3 ‖
अर्जुन उवाच ❘
कथं भीष्ममहं साङ्ख्ये द्रोणं च मधुसूदन ❘
इषुभिः प्रतियोत्स्यामि पूजार्हावरिसूदन ‖ 4 ‖
गुरूनहत्वा हि महानुभावान्श्रेयो भोक्तुं भैक्ष्यमपीह लोके ❘
हत्वार्थकामांस्तु गुरुनिहैव भुञ्जीय भोगानऽरुधिरप्रदिग्धान् ‖ 5 ‖
न चैतद्विद्मः कतरन्नो गरीयो यद्वा जयेम यदि वा नो जयेयुः❘
यानेव हत्वा न जिजीविषामस्तेऽवस्थिताः प्रमुखे धार्तराष्ट्राः ‖ 6 ‖
कार्पण्यदोषोपहतस्वभावः पृच्छामि त्वां धर्मसंमूढचेताः❘
यच्छ्रेयः स्यान्निश्चितं ब्रूहि तन्मे शिष्यस्तेऽहं शाधि मां त्वां प्रपन्नम् ‖ 7 ‖
न हि प्रपश्यामि ममापनुद्याद्यच्छोकमुच्छोषणमिन्द्रियाणाम्❘
अवाप्य भूमावसपत्नमृद्धं राज्यं सुराणामपि चाधिपत्यम् ‖ 8 ‖
सञ्जय उवाच ❘
एवमुक्त्वा हृषीकेशं गुडाकेशः परन्तप ❘
न योत्स्य इति गोविन्दमुक्त्वा तूष्णीं बभूव ह ‖ 9 ‖
तमुवाच हृषीकेशः प्रहसन्निव भारत ❘
सेनयोरुभयोर्मध्ये विषीदन्तमिदं वचः ‖ 10 ‖
श्रीभगवानुवाच ❘
अशोच्यानन्वशोचस्त्वं प्रज्ञावादांश्च भाषसे ❘
गतासूनगतासूंश्च नानुशोचन्ति पण्डिताः ‖ 11 ‖
न त्वेवाहं जातु नासं न त्वं नेमे जनाधिपाः ❘
न चैव न भविष्यामः सर्वे वयमतः परम् ‖ 12 ‖
देहिनोऽस्मिन्यथा देहे कौमारं यौवनं जरा ❘
तथा देहान्तरप्राप्तिर्धीरस्तत्र न मुह्यति ‖ 13 ‖
मात्रास्पर्शास्तु कौन्तेय शीतोष्णसुखदुःखदाः ❘
आगमापायिनोऽनित्यास्तांस्तितिक्षस्व भारत ‖ 14 ‖
यं हि न व्यथयन्त्येते पुरुषं पुरुषर्षभ ❘
समदुःखसुखं धीरं सोऽमृतत्वाय कल्पते ‖ 15 ‖
नासतो विद्यते भावो नाभावो विद्यते सतः ❘
उभयोरपि दृष्टोऽन्तस्त्वनयोस्तत्त्वदर्शिभिः ‖ 16 ‖
अविनाशि तु तद्विद्धि येन सर्वमिदं ततम् ❘
विनाशमव्ययस्यास्य न कश्चित्कर्तुमर्हति ‖ 17 ‖
अन्तवन्त इमे देहा नित्यस्योक्ताः शरीरिणः ❘
अनाशिनोऽप्रमेयस्य तस्माद्युध्यस्व भारत ‖ 18 ‖
य एनं वेत्ति हन्तारं यश्चैनं मन्यते हतम् ❘
उभौ तौ न विजानीतो नायं हन्ति न हन्यते ‖ 19 ‖
न जायते म्रियते वा कदाचिन्नायं भूत्वा भविता वा न भूयः❘
अजो नित्यः शाश्वतोऽयं पुराणो न हन्यते हन्यमाने शरीरे ‖ 20 ‖
वेदाविनाशिनं नित्यं य एनमजमव्ययम् ❘
अथं स पुरुषः पार्थ कं घातयति हन्ति कम् ‖ 21‖
वासांसि जीर्णानि यथा विहाय नवानि गृह्णाति नरोऽपराणि❘
तथा शरीराणि विहाय जीर्णान्यन्यानि संयाति नवानि देही ‖ 22 ‖
नैनं छिन्दन्ति शस्त्राणि नैनं दहति पावकः ❘
न चैनं क्लेदयन्त्यापो न शोषयति मारुतः ‖ 23 ‖
अच्छेद्योऽयमदाह्योऽयमक्लेद्योऽशोष्य एव च ❘
नित्यः सर्वगतः स्थाणुरचलोऽयं सनातनः ‖ 24 ‖
अव्यक्तोऽयमचिन्त्योऽयमविकार्योऽयमुच्यते ❘
तस्मादेवं विदित्वैनं नानुशोचितुमर्हसि ‖ 25 ‖
अथ चैनं नित्यजातं नित्यं वा मन्यसे मृतम् ❘
तथापि त्वं महाबाहो नैवं शोचितुमर्हसि ‖ 26 ‖
जातस्य हि ध्रुवो मृत्युर्ध्रुवं जन्म मृतस्य च ❘
तस्मादपरिहार्येऽर्थे न त्वं शोचितुमर्हसि ‖ 27 ‖
अव्यक्तादीनि भूतानि व्यक्तमध्यानि भारत ❘
अव्यक्तनिधनान्येव तत्र का परिदेवना ‖ 28 ‖
आश्चर्यवत्पश्यति कश्चिदेनमाश्चर्यवद्वदति तथैव चान्यः❘
आश्चर्यवच्चैनमन्यः शृणोति श्रुत्वाप्येनं वेद न चैव कश्चित् ‖ 29 ‖
देही नित्यमवध्योऽयं देहे सर्वस्य भारत ❘
तस्मात्सर्वाणि भूतानि न त्वं शोचितुमर्हसि ‖ 30 ‖
स्वधर्ममपि चावेक्ष्य न विकम्पितुमर्हसि ❘
धर्म्याद्धि युद्धाच्छ्रेयोऽन्यत्क्षत्रियस्य न विद्यते ‖ 31 ‖
यदृच्छया चोपपन्नं स्वर्गद्वारमपावृतम् ❘
सुखिनः क्षत्रियाः पार्थ लभन्ते युद्धमीदृशम् ‖ 32 ‖
अथ चेत्त्वमिमं धर्म्यं सङ्ग्रामं न करिष्यसि ❘
ततः स्वधर्मं कीर्तिं च हित्वा पापमवाप्स्यसि ‖ 33 ‖
अकीर्तिं चापि भूतानि कथयिष्यन्ति तेऽव्ययाम् ❘
सम्भावितस्य चाकीर्तिर्मरणादतिरिच्यते ‖ 34 ‖
भयाद्रणादुपरतं मंस्यन्ते त्वां महारथाः ❘
येषां च त्वं बहुमतो भूत्वा यास्यसि लाघवम् ‖ 35 ‖
अवाच्यवादांश्च बहून्वदिष्यन्ति तवाहिताः ❘
निन्दन्तस्तव सामर्थ्यं ततो दुःखतरं नु किम् ‖ 36 ‖
हतो वा प्राप्स्यसि स्वर्गं जित्वा वा भोक्ष्यसे महीम् ❘
तस्मादुत्तिष्ठ कौन्तेय युद्धाय कृतनिश्चयः ‖ 37 ‖
सुखदुःखे समे कृत्वा लाभालाभौ जयाजयौ ❘
ततो युद्धाय युज्यस्व नैवं पापमवाप्स्यसि ‖ 38 ‖
एषा तेऽभिहिता साङ्ख्ये बुद्धिर्योगे त्विमां शृणु ❘
बुद्ध्या युक्तो यया पार्थ कर्मबन्धं प्रहास्यसि ‖ 39 ‖
नेहाभिक्रमनाशोऽस्ति प्रत्यवायो न विद्यते ❘
स्वल्पमप्यस्य धर्मस्य त्रायते महतो भयात् ‖ 40 ‖
व्यवसायात्मिका बुद्धिरेकेह कुरुनन्दन ❘
बहुशाखा ह्यनन्ताश्च बुद्धयोऽव्यवसायिनाम् ‖ 41 ‖
यामिमां पुष्पितां वाचं प्रवदन्त्यविपश्चितः ❘
वेदवादरताः पार्थ नान्यदस्तीति वादिनः ‖ 42 ‖
कामात्मानः स्वर्गपरा जन्मकर्मफलप्रदाम् ❘
क्रियाविशेषबहुलां भोगैश्वर्यगतिं प्रति ‖ 43 ‖
भोगैश्वर्यप्रसक्तानां तयापहृतचेतसाम् ❘
व्यवसायात्मिका बुद्धिः समाधौ न विधीयते ‖ 44 ‖
त्रैगुण्यविषया वेदा निस्त्रैगुण्यो भवार्जुन ❘
निर्द्वन्द्वो नित्यसत्त्वस्थो निर्योगक्षेम आत्मवान् ‖ 45 ‖
यावानर्थ उदपाने सर्वतः सम्प्लुतोदके ❘
तावान्सर्वेषु वेदेषु ब्राह्मणस्य विजानतः ‖ 46 ‖
कर्मण्येवाधिकारस्ते मा फलेषु कदाचन ❘
मा कर्मफलहेतुर्भूर्मा ते सङ्गोऽस्त्वकर्मणि ‖ 47 ‖
योगस्थः कुरु कर्माणि सङ्गं त्यक्त्वा धनञ्जय ❘
सिद्ध्यसिद्ध्योः समो भूत्वा समत्वं योग उच्यते ‖ 48 ‖
दूरेण ह्यवरं कर्म बुद्धियोगाद्धनञ्जय ❘
बुद्धौ शरणमन्विच्छ कृपणाः फलहेतवः ‖ 49 ‖
बुद्धियुक्तो जहातीह उभे सुकृतदुष्कृते ❘
तस्माद्योगाय युज्यस्व योगः कर्मसु कौशलम् ‖ 50 ‖
कर्मजं बुद्धियुक्ता हि फलं त्यक्त्वा मनीषिणः ❘
जन्मबन्धविनिर्मुक्ताः पदं गच्छन्त्यनामयम् ‖ 51 ‖
यदा ते मोहकलिलं बुद्धिर्व्यतितरिष्यति ❘
तदा गन्तासि निर्वेदं श्रोतव्यस्य श्रुतस्य च ‖ 52 ‖
श्रुतिविप्रतिपन्ना ते यदा स्थास्यति निश्चला ❘
समाधावचला बुद्धिस्तदा योगमवाप्स्यसि ‖ 53 ‖
अर्जुन उवाच ❘
स्थितप्रज्ञस्य का भाषा समाधिस्थस्य केशव ❘
स्थितधीः किं प्रभाषेत किमासीत व्रजेत किम् ‖ 54 ‖
श्रीभगवानुवाच ❘
प्रजहाति यदा कामान्सर्वान्पार्थ मनोगतान् ❘
आत्मन्येवात्मना तुष्टः स्थितप्रज्ञस्तदोच्यते ‖ 55 ‖
दुःखेष्वनुद्विग्नमनाः सुखेषु विगतस्पृहः ❘
वीतरागभयक्रोधः स्थितधीर्मुनिरुच्यते ‖ 56 ‖
यः सर्वत्रानभिस्नेहस्तत्तत्प्राप्य शुभाशुभम् ❘
नाभिनन्दति न द्वेष्टि तस्य प्रज्ञा प्रतिष्ठिता ‖ 57 ‖
यदा संहरते चायं कूर्मोऽङ्गानीव सर्वशः ❘
इन्द्रियाणीन्द्रियार्थेभ्यस्तस्य प्रज्ञा प्रतिष्ठिता ‖ 58 ‖
विषया विनिवर्तन्ते निराहारस्य देहिनः ❘
रसवर्जं रसोऽप्यस्य परं दृष्ट्वा निवर्तते ‖ 59 ‖
यततो ह्यपि कौन्तेय पुरुषस्य विपश्चितः ❘
इन्द्रियाणि प्रमाथीनि हरन्ति प्रसभं मनः ‖ 60 ‖
तानि सर्वाणि संयम्य युक्त आसीत मत्परः ❘
वशे हि यस्येन्द्रियाणि तस्य प्रज्ञा प्रतिष्ठिता ‖ 61 ‖
ध्यायतो विषयान्पुंसः सङ्गस्तेषूपजायते ❘
सङ्गात्सञ्जायते कामः कामात्क्रोधोऽभिजायते ‖ 62 ‖
क्रोधाद्भवति संमोहः संमोहात्स्मृतिविभ्रमः ❘
स्मृतिभ्रंशाद्बुद्धिनाशो बुद्धिनाशात्प्रणश्यति ‖ 63 ‖
रागद्वेषविमुक्तैस्तु विषयानिन्द्रियैश्चरन् ❘
आत्मवश्यैर्विधेयात्मा प्रसादमधिगच्छति ‖ 64 ‖
प्रसादे सर्वदुःखानां हानिरस्योपजायते ❘
प्रसन्नचेतसो ह्याशु बुद्धिः पर्यवतिष्ठते ‖ 65 ‖
नास्ति बुद्धिरयुक्तस्य न चायुक्तस्य भावना ❘
न चाभावयतः शान्तिरशान्तस्य कुतः सुखम् ‖ 66 ‖
इन्द्रियाणां हि चरतां यन्मनोऽनुविधीयते ❘
तदस्य हरति प्रज्ञां वायुर्नावमिवाम्भसि ‖ 67 ‖
तस्माद्यस्य महाबाहो निगृहीतानि सर्वशः ❘
इन्द्रियाणीन्द्रियार्थेभ्यस्तस्य प्रज्ञा प्रतिष्ठिता ‖ 68 ‖
या निशा सर्वभूतानां तस्यां जागर्ति संयमी ❘
यस्यां जाग्रति भूतानि सा निशा पश्यतो मुनेः ‖ 69 ‖
आपूर्यमाणमचलप्रतिष्ठं समुद्रमापः प्रविशन्ति यद्वत्❘
तद्वत्कामा यं प्रविशन्ति सर्वे स शान्तिमाप्नोति न कामकामी ‖ 70 ‖
विहाय कामान्यः सर्वान्पुमांश्चरति निःस्पृहः ❘
निर्ममो निरहङ्कारः स शान्तिमधिगच्छति ‖ 71 ‖
एषा ब्राह्मी स्थितिः पार्थ नैनां प्राप्य विमुह्यति ❘
स्थित्वास्यामन्तकालेऽपि ब्रह्मनिर्वाणमृच्छति ‖ 72 ‖
ॐ तत्सदिति श्रीमद्भगवद्गीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे श्रीकृष्णार्जुनसंवादे
साङ्ख्ययोगो नाम द्वितीयोऽध्यायः ‖2 ‖\f1
\f2
શ્રીમદ્ ભગવદ્ ગીત દ્વિતીયોઽધ્યાયઃ
અથ દ્વિતીયોઽધ્યાયઃ ❘
સંજય ઉવાચ ❘
તં તથા કૃપયાવિષ્ટમશ્રુપૂર્ણાકુલેક્ષણમ્ ❘
વિષીદંતમિદં વાક્યમુવાચ મધુસૂદનઃ ‖ 1 ‖
શ્રીભગવાનુવાચ ❘
કુતસ્ત્વા કશ્મલમિદં વિષમે સમુપસ્થિતમ્ ❘
અનાર્યજુષ્ટમસ્વર્ગ્યમકીર્તિકરમર્જુન ‖ 2 ‖
ક્લૈબ્યં મા સ્મ ગમઃ પાર્થ નૈતત્ત્વય્યુપપદ્યતે ❘
ક્ષુદ્રં હૃદયદૌર્બલ્યં ત્યક્ત્વોત્તિષ્ઠ પરંતપ ‖ 3 ‖
અર્જુન ઉવાચ ❘
કથં ભીષ્મમહં સાંખ્યે દ્રોણં ચ મધુસૂદન ❘
ઇષુભિઃ પ્રતિયોત્સ્યામિ પૂજાર્હાવરિસૂદન ‖ 4 ‖
ગુરૂનહત્વા હિ મહાનુભાવાન્શ્રેયો ભોક્તું ભૈક્ષ્યમપીહ લોકે ❘
હત્વાર્થકામાંસ્તુ ગુરુનિહૈવ ભુંજીય ભોગાનઽરુધિરપ્રદિગ્ધાન્ ‖ 5 ‖
ન ચૈતદ્વિદ્મઃ કતરન્નો ગરીયો યદ્વા જયેમ યદિ વા નો જયેયુઃ❘
યાનેવ હત્વા ન જિજીવિષામસ્તેઽવસ્થિતાઃ પ્રમુખે ધાર્તરાષ્ટ્રાઃ ‖ 6 ‖
કાર્પણ્યદોષોપહતસ્વભાવઃ પૃચ્છામિ ત્વાં ધર્મસંમૂઢચેતાઃ❘
યચ્છ્રેયઃ સ્યાન્નિશ્ચિતં બ્રૂહિ તન્મે શિષ્યસ્તેઽહં શાધિ માં ત્વાં પ્રપન્નમ્ ‖ 7 ‖
ન હિ પ્રપશ્યામિ મમાપનુદ્યાદ્યચ્છોકમુચ્છોષણમિંદ્રિયાણામ્❘
અવાપ્ય ભૂમાવસપત્નમૃદ્ધં રાજ્યં સુરાણામપિ ચાધિપત્યમ્ ‖ 8 ‖
સંજય ઉવાચ ❘
એવમુક્ત્વા હૃષીકેશં ગુડાકેશઃ પરંતપ ❘
ન યોત્સ્ય ઇતિ ગોવિંદમુક્ત્વા તૂષ્ણીં બભૂવ હ ‖ 9 ‖
તમુવાચ હૃષીકેશઃ પ્રહસન્નિવ ભારત ❘
સેનયોરુભયોર્મધ્યે વિષીદંતમિદં વચઃ ‖ 10 ‖
શ્રીભગવાનુવાચ ❘
અશોચ્યાનન્વશોચસ્ત્વં પ્રજ્ઞાવાદાંશ્ચ ભાષસે ❘
ગતાસૂનગતાસૂંશ્ચ નાનુશોચંતિ પંડિતાઃ ‖ 11 ‖
ન ત્વેવાહં જાતુ નાસં ન ત્વં નેમે જનાધિપાઃ ❘
ન ચૈવ ન ભવિષ્યામઃ સર્વે વયમતઃ પરમ્ ‖ 12 ‖
દેહિનોઽસ્મિન્યથા દેહે કૌમારં યૌવનં જરા ❘
તથા દેહાંતરપ્રાપ્તિર્ધીરસ્તત્ર ન મુહ્યતિ ‖ 13 ‖
માત્રાસ્પર્શાસ્તુ કૌંતેય શીતોષ્ણસુખદુઃખદાઃ ❘
આગમાપાયિનોઽનિત્યાસ્તાંસ્તિતિક્ષસ્વ ભારત ‖ 14 ‖
યં હિ ન વ્યથયંત્યેતે પુરુષં પુરુષર્ષભ ❘
સમદુઃખસુખં ધીરં સોઽમૃતત્વાય કલ્પતે ‖ 15 ‖
નાસતો વિદ્યતે ભાવો નાભાવો વિદ્યતે સતઃ ❘
ઉભયોરપિ દૃષ્ટોઽંતસ્ત્વનયોસ્તત્ત્વદર્શિભિઃ ‖ 16 ‖
અવિનાશિ તુ તદ્વિદ્ધિ યેન સર્વમિદં તતમ્ ❘
વિનાશમવ્યયસ્યાસ્ય ન કશ્ચિત્કર્તુમર્હતિ ‖ 17 ‖
અંતવંત ઇમે દેહા નિત્યસ્યોક્તાઃ શરીરિણઃ ❘
અનાશિનોઽપ્રમેયસ્ય તસ્માદ્યુધ્યસ્વ ભારત ‖ 18 ‖
ય એનં વેત્તિ હંતારં યશ્ચૈનં મન્યતે હતમ્ ❘
ઉભૌ તૌ ન વિજાનીતો નાયં હંતિ ન હન્યતે ‖ 19 ‖
ન જાયતે મ્રિયતે વા કદાચિન્નાયં ભૂત્વા ભવિતા વા ન ભૂયઃ❘
અજો નિત્યઃ શાશ્વતોઽયં પુરાણો ન હન્યતે હન્યમાને શરીરે ‖ 20 ‖
વેદાવિનાશિનં નિત્યં ય એનમજમવ્યયમ્ ❘
અથં સ પુરુષઃ પાર્થ કં ઘાતયતિ હંતિ કમ્ ‖ 21‖
વાસાંસિ જીર્ણાનિ યથા વિહાય નવાનિ ગૃહ્ણાતિ નરોઽપરાણિ❘
તથા શરીરાણિ વિહાય જીર્ણાન્યન્યાનિ સંયાતિ નવાનિ દેહી ‖ 22 ‖
નૈનં છિંદંતિ શસ્ત્રાણિ નૈનં દહતિ પાવકઃ ❘
ન ચૈનં ક્લેદયંત્યાપો ન શોષયતિ મારુતઃ ‖ 23 ‖
અચ્છેદ્યોઽયમદાહ્યોઽયમક્લેદ્યોઽશોષ્ય એવ ચ ❘
નિત્યઃ સર્વગતઃ સ્થાણુરચલોઽયં સનાતનઃ ‖ 24 ‖
અવ્યક્તોઽયમચિંત્યોઽયમવિકાર્યોઽયમુચ્યતે ❘
તસ્માદેવં વિદિત્વૈનં નાનુશોચિતુમર્હસિ ‖ 25 ‖
અથ ચૈનં નિત્યજાતં નિત્યં વા મન્યસે મૃતમ્ ❘
તથાપિ ત્વં મહાબાહો નૈવં શોચિતુમર્હસિ ‖ 26 ‖
જાતસ્ય હિ ધ્રુવો મૃત્યુર્ધ્રુવં જન્મ મૃતસ્ય ચ ❘
તસ્માદપરિહાર્યેઽર્થે ન ત્વં શોચિતુમર્હસિ ‖ 27 ‖
અવ્યક્તાદીનિ ભૂતાનિ વ્યક્તમધ્યાનિ ભારત ❘
અવ્યક્તનિધનાન્યેવ તત્ર કા પરિદેવના ‖ 28 ‖
આશ્ચર્યવત્પશ્યતિ કશ્ચિદેનમાશ્ચર્યવદ્વદતિ તથૈવ ચાન્યઃ❘
આશ્ચર્યવચ્ચૈનમન્યઃ શૃણોતિ શ્રુત્વાપ્યેનં વેદ ન ચૈવ કશ્ચિત્ ‖ 29 ‖
દેહી નિત્યમવધ્યોઽયં દેહે સર્વસ્ય ભારત ❘
તસ્માત્સર્વાણિ ભૂતાનિ ન ત્વં શોચિતુમર્હસિ ‖ 30 ‖
સ્વધર્મમપિ ચાવેક્ષ્ય ન વિકંપિતુમર્હસિ ❘
ધર્મ્યાદ્ધિ યુદ્ધાચ્છ્રેયોઽન્યત્ક્ષત્રિયસ્ય ન વિદ્યતે ‖ 31 ‖
યદૃચ્છયા ચોપપન્નં સ્વર્ગદ્વારમપાવૃતમ્ ❘
સુખિનઃ ક્ષત્રિયાઃ પાર્થ લભંતે યુદ્ધમીદૃશમ્ ‖ 32 ‖
અથ ચેત્ત્વમિમં ધર્મ્યં સંગ્રામં ન કરિષ્યસિ ❘
તતઃ સ્વધર્મં કીર્તિં ચ હિત્વા પાપમવાપ્સ્યસિ ‖ 33 ‖
અકીર્તિં ચાપિ ભૂતાનિ કથયિષ્યંતિ તેઽવ્યયામ્ ❘
સંભાવિતસ્ય ચાકીર્તિર્મરણાદતિરિચ્યતે ‖ 34 ‖
ભયાદ્રણાદુપરતં મંસ્યંતે ત્વાં મહારથાઃ ❘
યેષાં ચ ત્વં બહુમતો ભૂત્વા યાસ્યસિ લાઘવમ્ ‖ 35 ‖
અવાચ્યવાદાંશ્ચ બહૂન્વદિષ્યંતિ તવાહિતાઃ ❘
નિંદંતસ્તવ સામર્થ્યં તતો દુઃખતરં નુ કિમ્ ‖ 36 ‖
હતો વા પ્રાપ્સ્યસિ સ્વર્ગં જિત્વા વા ભોક્ષ્યસે મહીમ્ ❘
તસ્માદુત્તિષ્ઠ કૌંતેય યુદ્ધાય કૃતનિશ્ચયઃ ‖ 37 ‖
સુખદુઃખે સમે કૃત્વા લાભાલાભૌ જયાજયૌ ❘
તતો યુદ્ધાય યુજ્યસ્વ નૈવં પાપમવાપ્સ્યસિ ‖ 38 ‖
એષા તેઽભિહિતા સાંખ્યે બુદ્ધિર્યોગે ત્વિમાં શૃણુ ❘
બુદ્ધ્યા યુક્તો યયા પાર્થ કર્મબંધં પ્રહાસ્યસિ ‖ 39 ‖
નેહાભિક્રમનાશોઽસ્તિ પ્રત્યવાયો ન વિદ્યતે ❘
સ્વલ્પમપ્યસ્ય ધર્મસ્ય ત્રાયતે મહતો ભયાત્ ‖ 40 ‖
વ્યવસાયાત્મિકા બુદ્ધિરેકેહ કુરુનંદન ❘
બહુશાખા હ્યનંતાશ્ચ બુદ્ધયોઽવ્યવસાયિનામ્ ‖ 41 ‖
યામિમાં પુષ્પિતાં વાચં પ્રવદંત્યવિપશ્ચિતઃ ❘
વેદવાદરતાઃ પાર્થ નાન્યદસ્તીતિ વાદિનઃ ‖ 42 ‖
કામાત્માનઃ સ્વર્ગપરા જન્મકર્મફલપ્રદામ્ ❘
ક્રિયાવિશેષબહુલાં ભોગૈશ્વર્યગતિં પ્રતિ ‖ 43 ‖
ભોગૈશ્વર્યપ્રસક્તાનાં તયાપહૃતચેતસામ્ ❘
વ્યવસાયાત્મિકા બુદ્ધિઃ સમાધૌ ન વિધીયતે ‖ 44 ‖
ત્રૈગુણ્યવિષયા વેદા નિસ્ત્રૈગુણ્યો ભવાર્જુન ❘
નિર્દ્વંદ્વો નિત્યસત્ત્વસ્થો નિર્યોગક્ષેમ આત્મવાન્ ‖ 45 ‖
યાવાનર્થ ઉદપાને સર્વતઃ સંપ્લુતોદકે ❘
તાવાન્સર્વેષુ વેદેષુ બ્રાહ્મણસ્ય વિજાનતઃ ‖ 46 ‖
કર્મણ્યેવાધિકારસ્તે મા ફલેષુ કદાચન ❘
મા કર્મફલહેતુર્ભૂર્મા તે સંગોઽસ્ત્વકર્મણિ ‖ 47 ‖
યોગસ્થઃ કુરુ કર્માણિ સંગં ત્યક્ત્વા ધનંજય ❘
સિદ્ધ્યસિદ્ધ્યોઃ સમો ભૂત્વા સમત્વં યોગ ઉચ્યતે ‖ 48 ‖
દૂરેણ હ્યવરં કર્મ બુદ્ધિયોગાદ્ધનંજય ❘
બુદ્ધૌ શરણમન્વિચ્છ કૃપણાઃ ફલહેતવઃ ‖ 49 ‖
બુદ્ધિયુક્તો જહાતીહ ઉભે સુકૃતદુષ્કૃતે ❘
તસ્માદ્યોગાય યુજ્યસ્વ યોગઃ કર્મસુ કૌશલમ્ ‖ 50 ‖
કર્મજં બુદ્ધિયુક્તા હિ ફલં ત્યક્ત્વા મનીષિણઃ ❘
જન્મબંધવિનિર્મુક્તાઃ પદં ગચ્છંત્યનામયમ્ ‖ 51 ‖
યદા તે મોહકલિલં બુદ્ધિર્વ્યતિતરિષ્યતિ ❘
તદા ગંતાસિ નિર્વેદં શ્રોતવ્યસ્ય શ્રુતસ્ય ચ ‖ 52 ‖
શ્રુતિવિપ્રતિપન્ના તે યદા સ્થાસ્યતિ નિશ્ચલા ❘
સમાધાવચલા બુદ્ધિસ્તદા યોગમવાપ્સ્યસિ ‖ 53 ‖
અર્જુન ઉવાચ ❘
સ્થિતપ્રજ્ઞસ્ય કા ભાષા સમાધિસ્થસ્ય કેશવ ❘
સ્થિતધીઃ કિં પ્રભાષેત કિમાસીત વ્રજેત કિમ્ ‖ 54 ‖
શ્રીભગવાનુવાચ ❘
પ્રજહાતિ યદા કામાન્સર્વાન્પાર્થ મનોગતાન્ ❘
આત્મન્યેવાત્મના તુષ્ટઃ સ્થિતપ્રજ્ઞસ્તદોચ્યતે ‖ 55 ‖
દુઃખેષ્વનુદ્વિગ્નમનાઃ સુખેષુ વિગતસ્પૃહઃ ❘
વીતરાગભયક્રોધઃ સ્થિતધીર્મુનિરુચ્યતે ‖ 56 ‖
યઃ સર્વત્રાનભિસ્નેહસ્તત્તત્પ્રાપ્ય શુભાશુભમ્ ❘
નાભિનંદતિ ન દ્વેષ્ટિ તસ્ય પ્રજ્ઞા પ્રતિષ્ઠિતા ‖ 57 ‖
યદા સંહરતે ચાયં કૂર્મોઽંગાનીવ સર્વશઃ ❘
ઇંદ્રિયાણીંદ્રિયાર્થેભ્યસ્તસ્ય પ્રજ્ઞા પ્રતિષ્ઠિતા ‖ 58 ‖
વિષયા વિનિવર્તંતે નિરાહારસ્ય દેહિનઃ ❘
રસવર્જં રસોઽપ્યસ્ય પરં દૃષ્ટ્વા નિવર્તતે ‖ 59 ‖
યતતો હ્યપિ કૌંતેય પુરુષસ્ય વિપશ્ચિતઃ ❘
ઇંદ્રિયાણિ પ્રમાથીનિ હરંતિ પ્રસભં મનઃ ‖ 60 ‖
તાનિ સર્વાણિ સંયમ્ય યુક્ત આસીત મત્પરઃ ❘
વશે હિ યસ્યેંદ્રિયાણિ તસ્ય પ્રજ્ઞા પ્રતિષ્ઠિતા ‖ 61 ‖
ધ્યાયતો વિષયાન્પુંસઃ સંગસ્તેષૂપજાયતે ❘
સંગાત્સંજાયતે કામઃ કામાત્ક્રોધોઽભિજાયતે ‖ 62 ‖
ક્રોધાદ્ભવતિ સંમોહઃ સંમોહાત્સ્મૃતિવિભ્રમઃ ❘
સ્મૃતિભ્રંશાદ્બુદ્ધિનાશો બુદ્ધિનાશાત્પ્રણશ્યતિ ‖ 63 ‖
રાગદ્વેષવિમુક્તૈસ્તુ વિષયાનિંદ્રિયૈશ્ચરન્ ❘
આત્મવશ્યૈર્વિધેયાત્મા પ્રસાદમધિગચ્છતિ ‖ 64 ‖
પ્રસાદે સર્વદુઃખાનાં હાનિરસ્યોપજાયતે ❘
પ્રસન્નચેતસો હ્યાશુ બુદ્ધિઃ પર્યવતિષ્ઠતે ‖ 65 ‖
નાસ્તિ બુદ્ધિરયુક્તસ્ય ન ચાયુક્તસ્ય ભાવના ❘
ન ચાભાવયતઃ શાંતિરશાંતસ્ય કુતઃ સુખમ્ ‖ 66 ‖
ઇંદ્રિયાણાં હિ ચરતાં યન્મનોઽનુવિધીયતે ❘
તદસ્ય હરતિ પ્રજ્ઞાં વાયુર્નાવમિવાંભસિ ‖ 67 ‖
તસ્માદ્યસ્ય મહાબાહો નિગૃહીતાનિ સર્વશઃ ❘
ઇંદ્રિયાણીંદ્રિયાર્થેભ્યસ્તસ્ય પ્રજ્ઞા પ્રતિષ્ઠિતા ‖ 68 ‖
યા નિશા સર્વભૂતાનાં તસ્યાં જાગર્તિ સંયમી ❘
યસ્યાં જાગ્રતિ ભૂતાનિ સા નિશા પશ્યતો મુનેઃ ‖ 69 ‖
આપૂર્યમાણમચલપ્રતિષ્ઠં સમુદ્રમાપઃ પ્રવિશંતિ યદ્વત્❘
તદ્વત્કામા યં પ્રવિશંતિ સર્વે સ શાંતિમાપ્નોતિ ન કામકામી ‖ 70 ‖
વિહાય કામાન્યઃ સર્વાન્પુમાંશ્ચરતિ નિઃસ્પૃહઃ ❘
નિર્મમો નિરહંકારઃ સ શાંતિમધિગચ્છતિ ‖ 71 ‖
એષા બ્રાહ્મી સ્થિતિઃ પાર્થ નૈનાં પ્રાપ્ય વિમુહ્યતિ ❘
સ્થિત્વાસ્યામંતકાલેઽપિ બ્રહ્મનિર્વાણમૃચ્છતિ ‖ 72 ‖
ઓં તત્સદિતિ શ્રીમદ્ભગવદ્ગીતાસૂપનિષત્સુ બ્રહ્મવિદ્યાયાં યોગશાસ્ત્રે શ્રીકૃષ્ણાર્જુનસંવાદે
સાંખ્યયોગો નામ દ્વિતીયોઽધ્યાયઃ ‖2 ‖\f1
\f2
श्रीमद् भगवद् गीत द्वितीयोऽध्यायः
अथ द्वितीयोऽध्यायः ❘
संजय उवाच ❘
तं तथा कृपयाविष्टमश्रुपूर्णाकुलेक्षणम् ❘
विषीदंतमिदं वाक्यमुवाच मधुसूदनः ‖ 1 ‖
श्रीभगवानुवाच ❘
कुतस्त्वा कश्मलमिदं विषमे समुपस्थितम् ❘
अनार्यजुष्टमस्वर्ग्यमकीर्तिकरमर्जुन ‖ 2 ‖
क्लैब्यं मा स्म गमः पार्थ नैतत्त्वय्युपपद्यते ❘
क्षुद्रं हृदयदौर्बल्यं त्यक्त्वोत्तिष्ठ परंतप ‖ 3 ‖
अर्जुन उवाच ❘
कथं भीष्ममहं सांख्ये द्रोणं च मधुसूदन ❘
इषुभिः प्रतियोत्स्यामि पूजार्हावरिसूदन ‖ 4 ‖
गुरूनहत्वा हि महानुभावान्श्रेयो भोक्तुं भैक्ष्यमपीह लोके ❘
हत्वार्थकामांस्तु गुरुनिहैव भुंजीय भोगानऽरुधिरप्रदिग्धान् ‖ 5 ‖
न चैतद्विद्मः कतरन्नो गरीयो यद्वा जयेम यदि वा नो जयेयुः❘
यानेव हत्वा न जिजीविषामस्तेऽवस्थिताः प्रमुखे धार्तराष्ट्राः ‖ 6 ‖
कार्पण्यदोषोपहतस्वभावः पृच्छामि त्वां धर्मसंमूढचेताः❘
यच्छ्रेयः स्यान्निश्चितं ब्रूहि तन्मे शिष्यस्तेऽहं शाधि मां त्वां प्रपन्नम् ‖ 7 ‖
न हि प्रपश्यामि ममापनुद्याद्यच्छोकमुच्छोषणमिंद्रियाणाम्❘
अवाप्य भूमावसपत्नमृद्धं राज्यं सुराणामपि चाधिपत्यम् ‖ 8 ‖
संजय उवाच ❘
एवमुक्त्वा हृषीकेशं गुडाकेशः परंतप ❘
न योत्स्य इति गोविंदमुक्त्वा तूष्णीं बभूव ह ‖ 9 ‖
तमुवाच हृषीकेशः प्रहसन्निव भारत ❘
सेनयोरुभयोर्मध्ये विषीदंतमिदं वचः ‖ 10 ‖
श्रीभगवानुवाच ❘
अशोच्यानन्वशोचस्त्वं प्रज्ञावादांश्च भाषसे ❘
गतासूनगतासूंश्च नानुशोचंति पंडिताः ‖ 11 ‖
न त्वेवाहं जातु नासं न त्वं नेमे जनाधिपाः ❘
न चैव न भविष्यामः सर्वे वयमतः परम् ‖ 12 ‖
देहिनोऽस्मिन्यथा देहे कौमारं यौवनं जरा ❘
तथा देहांतरप्राप्तिर्धीरस्तत्र न मुह्यति ‖ 13 ‖
मात्रास्पर्शास्तु कौंतेय शीतोष्णसुखदुःखदाः ❘
आगमापायिनोऽनित्यास्तांस्तितिक्षस्व भारत ‖ 14 ‖
यं हि न व्यथयंत्येते पुरुषं पुरुषर्षभ ❘
समदुःखसुखं धीरं सोऽमृतत्वाय कल्पते ‖ 15 ‖
नासतो विद्यते भावो नाभावो विद्यते सतः ❘
उभयोरपि दृष्टोऽंतस्त्वनयोस्तत्त्वदर्शिभिः ‖ 16 ‖
अविनाशि तु तद्विद्धि येन सर्वमिदं ततम् ❘
विनाशमव्ययस्यास्य न कश्चित्कर्तुमर्हति ‖ 17 ‖
अंतवंत इमे देहा नित्यस्योक्ताः शरीरिणः ❘
अनाशिनोऽप्रमेयस्य तस्माद्युध्यस्व भारत ‖ 18 ‖
य एनं वेत्ति हंतारं यश्चैनं मन्यते हतम् ❘
उभौ तौ न विजानीतो नायं हंति न हन्यते ‖ 19 ‖
न जायते म्रियते वा कदाचिन्नायं भूत्वा भविता वा न भूयः❘
अजो नित्यः शाश्वतोऽयं पुराणो न हन्यते हन्यमाने शरीरे ‖ 20 ‖
वेदाविनाशिनं नित्यं य एनमजमव्ययम् ❘
अथं स पुरुषः पार्थ कं घातयति हंति कम् ‖ 21‖
वासांसि जीर्णानि यथा विहाय नवानि गृह्णाति नरोऽपराणि❘
तथा शरीराणि विहाय जीर्णान्यन्यानि संयाति नवानि देही ‖ 22 ‖
नैनं छिंदंति शस्त्राणि नैनं दहति पावकः ❘
न चैनं क्लेदयंत्यापो न शोषयति मारुतः ‖ 23 ‖
अच्छेद्योऽयमदाह्योऽयमक्लेद्योऽशोष्य एव च ❘
नित्यः सर्वगतः स्थाणुरचलोऽयं सनातनः ‖ 24 ‖
अव्यक्तोऽयमचिंत्योऽयमविकार्योऽयमुच्यते ❘
तस्मादेवं विदित्वैनं नानुशोचितुमर्हसि ‖ 25 ‖
अथ चैनं नित्यजातं नित्यं वा मन्यसे मृतम् ❘
तथापि त्वं महाबाहो नैवं शोचितुमर्हसि ‖ 26 ‖
जातस्य हि ध्रुवो मृत्युर्ध्रुवं जन्म मृतस्य च ❘
तस्मादपरिहार्येऽर्थे न त्वं शोचितुमर्हसि ‖ 27 ‖
अव्यक्तादीनि भूतानि व्यक्तमध्यानि भारत ❘
अव्यक्तनिधनान्येव तत्र का परिदेवना ‖ 28 ‖
आश्चर्यवत्पश्यति कश्चिदेनमाश्चर्यवद्वदति तथैव चान्यः❘
आश्चर्यवच्चैनमन्यः शृणोति श्रुत्वाप्येनं वेद न चैव कश्चित् ‖ 29 ‖
देही नित्यमवध्योऽयं देहे सर्वस्य भारत ❘
तस्मात्सर्वाणि भूतानि न त्वं शोचितुमर्हसि ‖ 30 ‖
स्वधर्ममपि चावेक्ष्य न विकंपितुमर्हसि ❘
धर्म्याद्धि युद्धाच्छ्रेयोऽन्यत्क्षत्रियस्य न विद्यते ‖ 31 ‖
यदृच्छया चोपपन्नं स्वर्गद्वारमपावृतम् ❘
सुखिनः क्षत्रियाः पार्थ लभंते युद्धमीदृशम् ‖ 32 ‖
अथ चेत्त्वमिमं धर्म्यं संग्रामं न करिष्यसि ❘
ततः स्वधर्मं कीर्तिं च हित्वा पापमवाप्स्यसि ‖ 33 ‖
अकीर्तिं चापि भूतानि कथयिष्यंति तेऽव्ययाम् ❘
संभावितस्य चाकीर्तिर्मरणादतिरिच्यते ‖ 34 ‖
भयाद्रणादुपरतं मंस्यंते त्वां महारथाः ❘
येषां च त्वं बहुमतो भूत्वा यास्यसि लाघवम् ‖ 35 ‖
अवाच्यवादांश्च बहून्वदिष्यंति तवाहिताः ❘
निंदंतस्तव सामर्थ्यं ततो दुःखतरं नु किम् ‖ 36 ‖
हतो वा प्राप्स्यसि स्वर्गं जित्वा वा भोक्ष्यसे महीम् ❘
तस्मादुत्तिष्ठ कौंतेय युद्धाय कृतनिश्चयः ‖ 37 ‖
सुखदुःखे समे कृत्वा लाभालाभौ जयाजयौ ❘
ततो युद्धाय युज्यस्व नैवं पापमवाप्स्यसि ‖ 38 ‖
एषा तेऽभिहिता सांख्ये बुद्धिर्योगे त्विमां शृणु ❘
बुद्ध्या युक्तो यया पार्थ कर्मबंधं प्रहास्यसि ‖ 39 ‖
नेहाभिक्रमनाशोऽस्ति प्रत्यवायो न विद्यते ❘
स्वल्पमप्यस्य धर्मस्य त्रायते महतो भयात् ‖ 40 ‖
व्यवसायात्मिका बुद्धिरेकेह कुरुनंदन ❘
बहुशाखा ह्यनंताश्च बुद्धयोऽव्यवसायिनाम् ‖ 41 ‖
यामिमां पुष्पितां वाचं प्रवदंत्यविपश्चितः ❘
वेदवादरताः पार्थ नान्यदस्तीति वादिनः ‖ 42 ‖
कामात्मानः स्वर्गपरा जन्मकर्मफलप्रदाम् ❘
क्रियाविशेषबहुलां भोगैश्वर्यगतिं प्रति ‖ 43 ‖
भोगैश्वर्यप्रसक्तानां तयापहृतचेतसाम् ❘
व्यवसायात्मिका बुद्धिः समाधौ न विधीयते ‖ 44 ‖
त्रैगुण्यविषया वेदा निस्त्रैगुण्यो भवार्जुन ❘
निर्द्वंद्वो नित्यसत्त्वस्थो निर्योगक्षेम आत्मवान् ‖ 45 ‖
यावानर्थ उदपाने सर्वतः संप्लुतोदके ❘
तावान्सर्वेषु वेदेषु ब्राह्मणस्य विजानतः ‖ 46 ‖
कर्मण्येवाधिकारस्ते मा फलेषु कदाचन ❘
मा कर्मफलहेतुर्भूर्मा ते संगोऽस्त्वकर्मणि ‖ 47 ‖
योगस्थः कुरु कर्माणि संगं त्यक्त्वा धनंजय ❘
सिद्ध्यसिद्ध्योः समो भूत्वा समत्वं योग उच्यते ‖ 48 ‖
दूरेण ह्यवरं कर्म बुद्धियोगाद्धनंजय ❘
बुद्धौ शरणमन्विच्छ कृपणाः फलहेतवः ‖ 49 ‖
बुद्धियुक्तो जहातीह उभे सुकृतदुष्कृते ❘
तस्माद्योगाय युज्यस्व योगः कर्मसु कौशलम् ‖ 50 ‖
कर्मजं बुद्धियुक्ता हि फलं त्यक्त्वा मनीषिणः ❘
जन्मबंधविनिर्मुक्ताः पदं गच्छंत्यनामयम् ‖ 51 ‖
यदा ते मोहकलिलं बुद्धिर्व्यतितरिष्यति ❘
तदा गंतासि निर्वेदं श्रोतव्यस्य श्रुतस्य च ‖ 52 ‖
श्रुतिविप्रतिपन्ना ते यदा स्थास्यति निश्चला ❘
समाधावचला बुद्धिस्तदा योगमवाप्स्यसि ‖ 53 ‖
अर्जुन उवाच ❘
स्थितप्रज्ञस्य का भाषा समाधिस्थस्य केशव ❘
स्थितधीः किं प्रभाषेत किमासीत व्रजेत किम् ‖ 54 ‖
श्रीभगवानुवाच ❘
प्रजहाति यदा कामान्सर्वान्पार्थ मनोगतान् ❘
आत्मन्येवात्मना तुष्टः स्थितप्रज्ञस्तदोच्यते ‖ 55 ‖
दुःखेष्वनुद्विग्नमनाः सुखेषु विगतस्पृहः ❘
वीतरागभयक्रोधः स्थितधीर्मुनिरुच्यते ‖ 56 ‖
यः सर्वत्रानभिस्नेहस्तत्तत्प्राप्य शुभाशुभम् ❘
नाभिनंदति न द्वेष्टि तस्य प्रज्ञा प्रतिष्ठिता ‖ 57 ‖
यदा संहरते चायं कूर्मोऽंगानीव सर्वशः ❘
इंद्रियाणींद्रियार्थेभ्यस्तस्य प्रज्ञा प्रतिष्ठिता ‖ 58 ‖
विषया विनिवर्तंते निराहारस्य देहिनः ❘
रसवर्जं रसोऽप्यस्य परं दृष्ट्वा निवर्तते ‖ 59 ‖
यततो ह्यपि कौंतेय पुरुषस्य विपश्चितः ❘
इंद्रियाणि प्रमाथीनि हरंति प्रसभं मनः ‖ 60 ‖
तानि सर्वाणि संयम्य युक्त आसीत मत्परः ❘
वशे हि यस्येंद्रियाणि तस्य प्रज्ञा प्रतिष्ठिता ‖ 61 ‖
ध्यायतो विषयान्पुंसः संगस्तेषूपजायते ❘
संगात्संजायते कामः कामात्क्रोधोऽभिजायते ‖ 62 ‖
क्रोधाद्भवति संमोहः संमोहात्स्मृतिविभ्रमः ❘
स्मृतिभ्रंशाद्बुद्धिनाशो बुद्धिनाशात्प्रणश्यति ‖ 63 ‖
रागद्वेषविमुक्तैस्तु विषयानिंद्रियैश्चरन् ❘
आत्मवश्यैर्विधेयात्मा प्रसादमधिगच्छति ‖ 64 ‖
प्रसादे सर्वदुःखानां हानिरस्योपजायते ❘
प्रसन्नचेतसो ह्याशु बुद्धिः पर्यवतिष्ठते ‖ 65 ‖
नास्ति बुद्धिरयुक्तस्य न चायुक्तस्य भावना ❘
न चाभावयतः शांतिरशांतस्य कुतः सुखम् ‖ 66 ‖
इंद्रियाणां हि चरतां यन्मनोऽनुविधीयते ❘
तदस्य हरति प्रज्ञां वायुर्नावमिवांभसि ‖ 67 ‖
तस्माद्यस्य महाबाहो निगृहीतानि सर्वशः ❘
इंद्रियाणींद्रियार्थेभ्यस्तस्य प्रज्ञा प्रतिष्ठिता ‖ 68 ‖
या निशा सर्वभूतानां तस्यां जागर्ति संयमी ❘
यस्यां जाग्रति भूतानि सा निशा पश्यतो मुनेः ‖ 69 ‖
आपूर्यमाणमचलप्रतिष्ठं समुद्रमापः प्रविशंति यद्वत्❘
तद्वत्कामा यं प्रविशंति सर्वे स शांतिमाप्नोति न कामकामी ‖ 70 ‖
विहाय कामान्यः सर्वान्पुमांश्चरति निःस्पृहः ❘
निर्ममो निरहंकारः स शांतिमधिगच्छति ‖ 71 ‖
एषा ब्राह्मी स्थितिः पार्थ नैनां प्राप्य विमुह्यति ❘
स्थित्वास्यामंतकालेऽपि ब्रह्मनिर्वाणमृच्छति ‖ 72 ‖
ॐ तत्सदिति श्रीमद्भगवद्गीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे श्रीकृष्णार्जुनसंवादे
सांख्ययोगो नाम द्वितीयोऽध्यायः ‖2 ‖\f1
\f2
ಶ್ರೀಮದ್ ಭಗವದ್ ಗೀತ ದ್ವಿತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃ
ಅಥ ದ್ವಿತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃ ❘
ಸಂಜಯ ಉವಾಚ ❘
ತಂ ತಥಾ ಕೃಪಯಾವಿಷ್ಟಮಶ್ರುಪೂರ್ಣಾಕುಲೇಕ್ಷಣಮ್ ❘
ವಿಷೀದಂತಮಿದಂ ವಾಕ್ಯಮುವಾಚ ಮಧುಸೂದನಃ ‖ 1 ‖
ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ ❘
ಕುತಸ್ತ್ವಾ ಕಶ್ಮಲಮಿದಂ ವಿಷಮೇ ಸಮುಪಸ್ಥಿತಮ್ ❘
ಅನಾರ್ಯಜುಷ್ಟಮಸ್ವರ್ಗ್ಯಮಕೀರ್ತಿಕರಮರ್ಜುನ ‖ 2 ‖
ಕ್ಲೈಬ್ಯಂ ಮಾ ಸ್ಮ ಗಮಃ ಪಾರ್ಥ ನೈತತ್ತ್ವಯ್ಯುಪಪದ್ಯತೇ ❘
ಕ್ಷುದ್ರಂ ಹೃದಯದೌರ್ಬಲ್ಯಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವೋತ್ತಿಷ್ಠ ಪರಂತಪ ‖ 3 ‖
ಅರ್ಜುನ ಉವಾಚ ❘
ಕಥಂ ಭೀಷ್ಮಮಹಂ ಸಾಂಖ್ಯೇ ದ್ರೋಣಂ ಚ ಮಧುಸೂದನ ❘
ಇಷುಭಿಃ ಪ್ರತಿಯೋತ್ಸ್ಯಾಮಿ ಪೂಜಾರ್ಹಾವರಿಸೂದನ ‖ 4 ‖
ಗುರೂನಹತ್ವಾ ಹಿ ಮಹಾನುಭಾವಾನ್ಶ್ರೇಯೋ ಭೋಕ್ತುಂ ಭೈಕ್ಷ್ಯಮಪೀಹ ಲೋಕೇ ❘
ಹತ್ವಾರ್ಥಕಾಮಾಂಸ್ತು ಗುರುನಿಹೈವ ಭುಂಜೀಯ ಭೋಗಾನಽರುಧಿರಪ್ರದಿಗ್ಧಾನ್ ‖ 5 ‖
ನ ಚೈತದ್ವಿದ್ಮಃ ಕತರನ್ನೋ ಗರೀಯೋ ಯದ್ವಾ ಜಯೇಮ ಯದಿ ವಾ ನೋ ಜಯೇಯುಃ❘
ಯಾನೇವ ಹತ್ವಾ ನ ಜಿಜೀವಿಷಾಮಸ್ತೇಽವಸ್ಥಿತಾಃ ಪ್ರಮುಖೇ ಧಾರ್ತರಾಷ್ಟ್ರಾಃ ‖ 6 ‖
ಕಾರ್ಪಣ್ಯದೋಷೋಪಹತಸ್ವಭಾವಃ ಪೃಚ್ಛಾಮಿ ತ್ವಾಂ ಧರ್ಮಸಂಮೂಢಚೇತಾಃ❘
ಯಚ್ಛ್ರೇಯಃ ಸ್ಯಾನ್ನಿಶ್ಚಿತಂ ಬ್ರೂಹಿ ತನ್ಮೇ ಶಿಷ್ಯಸ್ತೇಽಹಂ ಶಾಧಿ ಮಾಂ ತ್ವಾಂ ಪ್ರಪನ್ನಮ್ ‖ 7 ‖
ನ ಹಿ ಪ್ರಪಶ್ಯಾಮಿ ಮಮಾಪನುದ್ಯಾದ್ಯಚ್ಛೋಕಮುಚ್ಛೋಷಣಮಿಂದ್ರಿಯಾಣಾಮ್❘
ಅವಾಪ್ಯ ಭೂಮಾವಸಪತ್ನಮೃದ್ಧಂ ರಾಜ್ಯಂ ಸುರಾಣಾಮಪಿ ಚಾಧಿಪತ್ಯಮ್ ‖ 8 ‖
ಸಂಜಯ ಉವಾಚ ❘
ಏವಮುಕ್ತ್ವಾ ಹೃಷೀಕೇಶಂ ಗುಡಾಕೇಶಃ ಪರಂತಪ ❘
ನ ಯೋತ್ಸ್ಯ ಇತಿ ಗೋವಿಂದಮುಕ್ತ್ವಾ ತೂಷ್ಣೀಂ ಬಭೂವ ಹ ‖ 9 ‖
ತಮುವಾಚ ಹೃಷೀಕೇಶಃ ಪ್ರಹಸನ್ನಿವ ಭಾರತ ❘
ಸೇನಯೋರುಭಯೋರ್ಮಧ್ಯೇ ವಿಷೀದಂತಮಿದಂ ವಚಃ ‖ 10 ‖
ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ ❘
ಅಶೋಚ್ಯಾನನ್ವಶೋಚಸ್ತ್ವಂ ಪ್ರಜ್ಞಾವಾದಾಂಶ್ಚ ಭಾಷಸೇ ❘
ಗತಾಸೂನಗತಾಸೂಂಶ್ಚ ನಾನುಶೋಚಂತಿ ಪಂಡಿತಾಃ ‖ 11 ‖
ನ ತ್ವೇವಾಹಂ ಜಾತು ನಾಸಂ ನ ತ್ವಂ ನೇಮೇ ಜನಾಧಿಪಾಃ ❘
ನ ಚೈವ ನ ಭವಿಷ್ಯಾಮಃ ಸರ್ವೇ ವಯಮತಃ ಪರಮ್ ‖ 12 ‖
ದೇಹಿನೋಽಸ್ಮಿನ್ಯಥಾ ದೇಹೇ ಕೌಮಾರಂ ಯೌವನಂ ಜರಾ ❘
ತಥಾ ದೇಹಾಂತರಪ್ರಾಪ್ತಿರ್ಧೀರಸ್ತತ್ರ ನ ಮುಹ್ಯತಿ ‖ 13 ‖
ಮಾತ್ರಾಸ್ಪರ್ಶಾಸ್ತು ಕೌಂತೇಯ ಶೀತೋಷ್ಣಸುಖದುಃಖದಾಃ ❘
ಆಗಮಾಪಾಯಿನೋಽನಿತ್ಯಾಸ್ತಾಂಸ್ತಿತಿಕ್ಷಸ್ವ ಭಾರತ ‖ 14 ‖
ಯಂ ಹಿ ನ ವ್ಯಥಯಂತ್ಯೇತೇ ಪುರುಷಂ ಪುರುಷರ್ಷಭ ❘
ಸಮದುಃಖಸುಖಂ ಧೀರಂ ಸೋಽಮೃತತ್ವಾಯ ಕಲ್ಪತೇ ‖ 15 ‖
ನಾಸತೋ ವಿದ್ಯತೇ ಭಾವೋ ನಾಭಾವೋ ವಿದ್ಯತೇ ಸತಃ ❘
ಉಭಯೋರಪಿ ದೃಷ್ಟೋಽಂತಸ್ತ್ವನಯೋಸ್ತತ್ತ್ವದರ್ಶಿಭಿಃ ‖ 16 ‖
ಅವಿನಾಶಿ ತು ತದ್ವಿದ್ಧಿ ಯೇನ ಸರ್ವಮಿದಂ ತತಮ್ ❘
ವಿನಾಶಮವ್ಯಯಸ್ಯಾಸ್ಯ ನ ಕಶ್ಚಿತ್ಕರ್ತುಮರ್ಹತಿ ‖ 17 ‖
ಅಂತವಂತ ಇಮೇ ದೇಹಾ ನಿತ್ಯಸ್ಯೋಕ್ತಾಃ ಶರೀರಿಣಃ ❘
ಅನಾಶಿನೋಽಪ್ರಮೇಯಸ್ಯ ತಸ್ಮಾದ್ಯುಧ್ಯಸ್ವ ಭಾರತ ‖ 18 ‖
ಯ ಏನಂ ವೇತ್ತಿ ಹಂತಾರಂ ಯಶ್ಚೈನಂ ಮನ್ಯತೇ ಹತಮ್ ❘
ಉಭೌ ತೌ ನ ವಿಜಾನೀತೋ ನಾಯಂ ಹಂತಿ ನ ಹನ್ಯತೇ ‖ 19 ‖
ನ ಜಾಯತೇ ಮ್ರಿಯತೇ ವಾ ಕದಾಚಿನ್ನಾಯಂ ಭೂತ್ವಾ ಭವಿತಾ ವಾ ನ ಭೂಯಃ❘
ಅಜೋ ನಿತ್ಯಃ ಶಾಶ್ವತೋಽಯಂ ಪುರಾಣೋ ನ ಹನ್ಯತೇ ಹನ್ಯಮಾನೇ ಶರೀರೇ ‖ 20 ‖
ವೇದಾವಿನಾಶಿನಂ ನಿತ್ಯಂ ಯ ಏನಮಜಮವ್ಯಯಮ್ ❘
ಅಥಂ ಸ ಪುರುಷಃ ಪಾರ್ಥ ಕಂ ಘಾತಯತಿ ಹಂತಿ ಕಮ್ ‖ 21‖
ವಾಸಾಂಸಿ ಜೀರ್ಣಾನಿ ಯಥಾ ವಿಹಾಯ ನವಾನಿ ಗೃಹ್ಣಾತಿ ನರೋಽಪರಾಣಿ❘
ತಥಾ ಶರೀರಾಣಿ ವಿಹಾಯ ಜೀರ್ಣಾನ್ಯನ್ಯಾನಿ ಸಂಯಾತಿ ನವಾನಿ ದೇಹೀ ‖ 22 ‖
ನೈನಂ ಛಿಂದಂತಿ ಶಸ್ತ್ರಾಣಿ ನೈನಂ ದಹತಿ ಪಾವಕಃ ❘
ನ ಚೈನಂ ಕ್ಲೇದಯಂತ್ಯಾಪೋ ನ ಶೋಷಯತಿ ಮಾರುತಃ ‖ 23 ‖
ಅಚ್ಛೇದ್ಯೋಽಯಮದಾಹ್ಯೋಽಯಮಕ್ಲೇದ್ಯೋಽಶೋಷ್ಯ ಏವ ಚ ❘
ನಿತ್ಯಃ ಸರ್ವಗತಃ ಸ್ಥಾಣುರಚಲೋಽಯಂ ಸನಾತನಃ ‖ 24 ‖
ಅವ್ಯಕ್ತೋಽಯಮಚಿಂತ್ಯೋಽಯಮವಿಕಾರ್ಯೋಽಯಮುಚ್ಯತೇ ❘
ತಸ್ಮಾದೇವಂ ವಿದಿತ್ವೈನಂ ನಾನುಶೋಚಿತುಮರ್ಹಸಿ ‖ 25 ‖
ಅಥ ಚೈನಂ ನಿತ್ಯಜಾತಂ ನಿತ್ಯಂ ವಾ ಮನ್ಯಸೇ ಮೃತಮ್ ❘
ತಥಾಪಿ ತ್ವಂ ಮಹಾಬಾಹೋ ನೈವಂ ಶೋಚಿತುಮರ್ಹಸಿ ‖ 26 ‖
ಜಾತಸ್ಯ ಹಿ ಧ್ರುವೋ ಮೃತ್ಯುರ್ಧ್ರುವಂ ಜನ್ಮ ಮೃತಸ್ಯ ಚ ❘
ತಸ್ಮಾದಪರಿಹಾರ್ಯೇಽರ್ಥೇ ನ ತ್ವಂ ಶೋಚಿತುಮರ್ಹಸಿ ‖ 27 ‖
ಅವ್ಯಕ್ತಾದೀನಿ ಭೂತಾನಿ ವ್ಯಕ್ತಮಧ್ಯಾನಿ ಭಾರತ ❘
ಅವ್ಯಕ್ತನಿಧನಾನ್ಯೇವ ತತ್ರ ಕಾ ಪರಿದೇವನಾ ‖ 28 ‖
ಆಶ್ಚರ್ಯವತ್ಪಶ್ಯತಿ ಕಶ್ಚಿದೇನಮಾಶ್ಚರ್ಯವದ್ವದತಿ ತಥೈವ ಚಾನ್ಯಃ❘
ಆಶ್ಚರ್ಯವಚ್ಚೈನಮನ್ಯಃ ಶೃಣೋತಿ ಶ್ರುತ್ವಾಪ್ಯೇನಂ ವೇದ ನ ಚೈವ ಕಶ್ಚಿತ್ ‖ 29 ‖
ದೇಹೀ ನಿತ್ಯಮವಧ್ಯೋಽಯಂ ದೇಹೇ ಸರ್ವಸ್ಯ ಭಾರತ ❘
ತಸ್ಮಾತ್ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನಿ ನ ತ್ವಂ ಶೋಚಿತುಮರ್ಹಸಿ ‖ 30 ‖
ಸ್ವಧರ್ಮಮಪಿ ಚಾವೇಕ್ಷ್ಯ ನ ವಿಕಂಪಿತುಮರ್ಹಸಿ ❘
ಧರ್ಮ್ಯಾದ್ಧಿ ಯುದ್ಧಾಚ್ಛ್ರೇಯೋಽನ್ಯತ್ಕ್ಷತ್ರಿಯಸ್ಯ ನ ವಿದ್ಯತೇ ‖ 31 ‖
ಯದೃಚ್ಛಯಾ ಚೋಪಪನ್ನಂ ಸ್ವರ್ಗದ್ವಾರಮಪಾವೃತಮ್ ❘
ಸುಖಿನಃ ಕ್ಷತ್ರಿಯಾಃ ಪಾರ್ಥ ಲಭಂತೇ ಯುದ್ಧಮೀದೃಶಮ್ ‖ 32 ‖
ಅಥ ಚೇತ್ತ್ವಮಿಮಂ ಧರ್ಮ್ಯಂ ಸಂಗ್ರಾಮಂ ನ ಕರಿಷ್ಯಸಿ ❘
ತತಃ ಸ್ವಧರ್ಮಂ ಕೀರ್ತಿಂ ಚ ಹಿತ್ವಾ ಪಾಪಮವಾಪ್ಸ್ಯಸಿ ‖ 33 ‖
ಅಕೀರ್ತಿಂ ಚಾಪಿ ಭೂತಾನಿ ಕಥಯಿಷ್ಯಂತಿ ತೇಽವ್ಯಯಾಮ್ ❘
ಸಂಭಾವಿತಸ್ಯ ಚಾಕೀರ್ತಿರ್ಮರಣಾದತಿರಿಚ್ಯತೇ ‖ 34 ‖
ಭಯಾದ್ರಣಾದುಪರತಂ ಮಂಸ್ಯಂತೇ ತ್ವಾಂ ಮಹಾರಥಾಃ ❘
ಯೇಷಾಂ ಚ ತ್ವಂ ಬಹುಮತೋ ಭೂತ್ವಾ ಯಾಸ್ಯಸಿ ಲಾಘವಮ್ ‖ 35 ‖
ಅವಾಚ್ಯವಾದಾಂಶ್ಚ ಬಹೂನ್ವದಿಷ್ಯಂತಿ ತವಾಹಿತಾಃ ❘
ನಿಂದಂತಸ್ತವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಂ ತತೋ ದುಃಖತರಂ ನು ಕಿಮ್ ‖ 36 ‖
ಹತೋ ವಾ ಪ್ರಾಪ್ಸ್ಯಸಿ ಸ್ವರ್ಗಂ ಜಿತ್ವಾ ವಾ ಭೋಕ್ಷ್ಯಸೇ ಮಹೀಮ್ ❘
ತಸ್ಮಾದುತ್ತಿಷ್ಠ ಕೌಂತೇಯ ಯುದ್ಧಾಯ ಕೃತನಿಶ್ಚಯಃ ‖ 37 ‖
ಸುಖದುಃಖೇ ಸಮೇ ಕೃತ್ವಾ ಲಾಭಾಲಾಭೌ ಜಯಾಜಯೌ ❘
ತತೋ ಯುದ್ಧಾಯ ಯುಜ್ಯಸ್ವ ನೈವಂ ಪಾಪಮವಾಪ್ಸ್ಯಸಿ ‖ 38 ‖
ಏಷಾ ತೇಽಭಿಹಿತಾ ಸಾಂಖ್ಯೇ ಬುದ್ಧಿರ್ಯೋಗೇ ತ್ವಿಮಾಂ ಶೃಣು ❘
ಬುದ್ಧ್ಯಾ ಯುಕ್ತೋ ಯಯಾ ಪಾರ್ಥ ಕರ್ಮಬಂಧಂ ಪ್ರಹಾಸ್ಯಸಿ ‖ 39 ‖
ನೇಹಾಭಿಕ್ರಮನಾಶೋಽಸ್ತಿ ಪ್ರತ್ಯವಾಯೋ ನ ವಿದ್ಯತೇ ❘
ಸ್ವಲ್ಪಮಪ್ಯಸ್ಯ ಧರ್ಮಸ್ಯ ತ್ರಾಯತೇ ಮಹತೋ ಭಯಾತ್ ‖ 40 ‖
ವ್ಯವಸಾಯಾತ್ಮಿಕಾ ಬುದ್ಧಿರೇಕೇಹ ಕುರುನಂದನ ❘
ಬಹುಶಾಖಾ ಹ್ಯನಂತಾಶ್ಚ ಬುದ್ಧಯೋಽವ್ಯವಸಾಯಿನಾಮ್ ‖ 41 ‖
ಯಾಮಿಮಾಂ ಪುಷ್ಪಿತಾಂ ವಾಚಂ ಪ್ರವದಂತ್ಯವಿಪಶ್ಚಿತಃ ❘
ವೇದವಾದರತಾಃ ಪಾರ್ಥ ನಾನ್ಯದಸ್ತೀತಿ ವಾದಿನಃ ‖ 42 ‖
ಕಾಮಾತ್ಮಾನಃ ಸ್ವರ್ಗಪರಾ ಜನ್ಮಕರ್ಮಫಲಪ್ರದಾಮ್ ❘
ಕ್ರಿಯಾವಿಶೇಷಬಹುಲಾಂ ಭೋಗೈಶ್ವರ್ಯಗತಿಂ ಪ್ರತಿ ‖ 43 ‖
ಭೋಗೈಶ್ವರ್ಯಪ್ರಸಕ್ತಾನಾಂ ತಯಾಪಹೃತಚೇತಸಾಮ್ ❘
ವ್ಯವಸಾಯಾತ್ಮಿಕಾ ಬುದ್ಧಿಃ ಸಮಾಧೌ ನ ವಿಧೀಯತೇ ‖ 44 ‖
ತ್ರೈಗುಣ್ಯವಿಷಯಾ ವೇದಾ ನಿಸ್ತ್ರೈಗುಣ್ಯೋ ಭವಾರ್ಜುನ ❘
ನಿರ್ದ್ವಂದ್ವೋ ನಿತ್ಯಸತ್ತ್ವಸ್ಥೋ ನಿರ್ಯೋಗಕ್ಷೇಮ ಆತ್ಮವಾನ್ ‖ 45 ‖
ಯಾವಾನರ್ಥ ಉದಪಾನೇ ಸರ್ವತಃ ಸಂಪ್ಲುತೋದಕೇ ❘
ತಾವಾನ್ಸರ್ವೇಷು ವೇದೇಷು ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯ ವಿಜಾನತಃ ‖ 46 ‖
ಕರ್ಮಣ್ಯೇವಾಧಿಕಾರಸ್ತೇ ಮಾ ಫಲೇಷು ಕದಾಚನ ❘
ಮಾ ಕರ್ಮಫಲಹೇತುರ್ಭೂರ್ಮಾ ತೇ ಸಂಗೋಽಸ್ತ್ವಕರ್ಮಣಿ ‖ 47 ‖
ಯೋಗಸ್ಥಃ ಕುರು ಕರ್ಮಾಣಿ ಸಂಗಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಧನಂಜಯ ❘
ಸಿದ್ಧ್ಯಸಿದ್ಧ್ಯೋಃ ಸಮೋ ಭೂತ್ವಾ ಸಮತ್ವಂ ಯೋಗ ಉಚ್ಯತೇ ‖ 48 ‖
ದೂರೇಣ ಹ್ಯವರಂ ಕರ್ಮ ಬುದ್ಧಿಯೋಗಾದ್ಧನಂಜಯ ❘
ಬುದ್ಧೌ ಶರಣಮನ್ವಿಚ್ಛ ಕೃಪಣಾಃ ಫಲಹೇತವಃ ‖ 49 ‖
ಬುದ್ಧಿಯುಕ್ತೋ ಜಹಾತೀಹ ಉಭೇ ಸುಕೃತದುಷ್ಕೃತೇ ❘
ತಸ್ಮಾದ್ಯೋಗಾಯ ಯುಜ್ಯಸ್ವ ಯೋಗಃ ಕರ್ಮಸು ಕೌಶಲಮ್ ‖ 50 ‖
ಕರ್ಮಜಂ ಬುದ್ಧಿಯುಕ್ತಾ ಹಿ ಫಲಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಮನೀಷಿಣಃ ❘
ಜನ್ಮಬಂಧವಿನಿರ್ಮುಕ್ತಾಃ ಪದಂ ಗಚ್ಛಂತ್ಯನಾಮಯಮ್ ‖ 51 ‖
ಯದಾ ತೇ ಮೋಹಕಲಿಲಂ ಬುದ್ಧಿರ್ವ್ಯತಿತರಿಷ್ಯತಿ ❘
ತದಾ ಗಂತಾಸಿ ನಿರ್ವೇದಂ ಶ್ರೋತವ್ಯಸ್ಯ ಶ್ರುತಸ್ಯ ಚ ‖ 52 ‖
ಶ್ರುತಿವಿಪ್ರತಿಪನ್ನಾ ತೇ ಯದಾ ಸ್ಥಾಸ್ಯತಿ ನಿಶ್ಚಲಾ ❘
ಸಮಾಧಾವಚಲಾ ಬುದ್ಧಿಸ್ತದಾ ಯೋಗಮವಾಪ್ಸ್ಯಸಿ ‖ 53 ‖
ಅರ್ಜುನ ಉವಾಚ ❘
ಸ್ಥಿತಪ್ರಜ್ಞಸ್ಯ ಕಾ ಭಾಷಾ ಸಮಾಧಿಸ್ಥಸ್ಯ ಕೇಶವ ❘
ಸ್ಥಿತಧೀಃ ಕಿಂ ಪ್ರಭಾಷೇತ ಕಿಮಾಸೀತ ವ್ರಜೇತ ಕಿಮ್ ‖ 54 ‖
ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ ❘
ಪ್ರಜಹಾತಿ ಯದಾ ಕಾಮಾನ್ಸರ್ವಾನ್ಪಾರ್ಥ ಮನೋಗತಾನ್ ❘
ಆತ್ಮನ್ಯೇವಾತ್ಮನಾ ತುಷ್ಟಃ ಸ್ಥಿತಪ್ರಜ್ಞಸ್ತದೋಚ್ಯತೇ ‖ 55 ‖
ದುಃಖೇಷ್ವನುದ್ವಿಗ್ನಮನಾಃ ಸುಖೇಷು ವಿಗತಸ್ಪೃಹಃ ❘
ವೀತರಾಗಭಯಕ್ರೋಧಃ ಸ್ಥಿತಧೀರ್ಮುನಿರುಚ್ಯತೇ ‖ 56 ‖
ಯಃ ಸರ್ವತ್ರಾನಭಿಸ್ನೇಹಸ್ತತ್ತತ್ಪ್ರಾಪ್ಯ ಶುಭಾಶುಭಮ್ ❘
ನಾಭಿನಂದತಿ ನ ದ್ವೇಷ್ಟಿ ತಸ್ಯ ಪ್ರಜ್ಞಾ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಾ ‖ 57 ‖
ಯದಾ ಸಂಹರತೇ ಚಾಯಂ ಕೂರ್ಮೋಽಂಗಾನೀವ ಸರ್ವಶಃ ❘
ಇಂದ್ರಿಯಾಣೀಂದ್ರಿಯಾರ್ಥೇಭ್ಯಸ್ತಸ್ಯ ಪ್ರಜ್ಞಾ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಾ ‖ 58 ‖
ವಿಷಯಾ ವಿನಿವರ್ತಂತೇ ನಿರಾಹಾರಸ್ಯ ದೇಹಿನಃ ❘
ರಸವರ್ಜಂ ರಸೋಽಪ್ಯಸ್ಯ ಪರಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ನಿವರ್ತತೇ ‖ 59 ‖
ಯತತೋ ಹ್ಯಪಿ ಕೌಂತೇಯ ಪುರುಷಸ್ಯ ವಿಪಶ್ಚಿತಃ ❘
ಇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಪ್ರಮಾಥೀನಿ ಹರಂತಿ ಪ್ರಸಭಂ ಮನಃ ‖ 60 ‖
ತಾನಿ ಸರ್ವಾಣಿ ಸಂಯಮ್ಯ ಯುಕ್ತ ಆಸೀತ ಮತ್ಪರಃ ❘
ವಶೇ ಹಿ ಯಸ್ಯೇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ತಸ್ಯ ಪ್ರಜ್ಞಾ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಾ ‖ 61 ‖
ಧ್ಯಾಯತೋ ವಿಷಯಾನ್ಪುಂಸಃ ಸಂಗಸ್ತೇಷೂಪಜಾಯತೇ ❘
ಸಂಗಾತ್ಸಂಜಾಯತೇ ಕಾಮಃ ಕಾಮಾತ್ಕ್ರೋಧೋಽಭಿಜಾಯತೇ ‖ 62 ‖
ಕ್ರೋಧಾದ್ಭವತಿ ಸಂಮೋಹಃ ಸಂಮೋಹಾತ್ಸ್ಮೃತಿವಿಭ್ರಮಃ ❘
ಸ್ಮೃತಿಭ್ರಂಶಾದ್ಬುದ್ಧಿನಾಶೋ ಬುದ್ಧಿನಾಶಾತ್ಪ್ರಣಶ್ಯತಿ ‖ 63 ‖
ರಾಗದ್ವೇಷವಿಮುಕ್ತೈಸ್ತು ವಿಷಯಾನಿಂದ್ರಿಯೈಶ್ಚರನ್ ❘
ಆತ್ಮವಶ್ಯೈರ್ವಿಧೇಯಾತ್ಮಾ ಪ್ರಸಾದಮಧಿಗಚ್ಛತಿ ‖ 64 ‖
ಪ್ರಸಾದೇ ಸರ್ವದುಃಖಾನಾಂ ಹಾನಿರಸ್ಯೋಪಜಾಯತೇ ❘
ಪ್ರಸನ್ನಚೇತಸೋ ಹ್ಯಾಶು ಬುದ್ಧಿಃ ಪರ್ಯವತಿಷ್ಠತೇ ‖ 65 ‖
ನಾಸ್ತಿ ಬುದ್ಧಿರಯುಕ್ತಸ್ಯ ನ ಚಾಯುಕ್ತಸ್ಯ ಭಾವನಾ ❘
ನ ಚಾಭಾವಯತಃ ಶಾಂತಿರಶಾಂತಸ್ಯ ಕುತಃ ಸುಖಮ್ ‖ 66 ‖
ಇಂದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಹಿ ಚರತಾಂ ಯನ್ಮನೋಽನುವಿಧೀಯತೇ ❘
ತದಸ್ಯ ಹರತಿ ಪ್ರಜ್ಞಾಂ ವಾಯುರ್ನಾವಮಿವಾಂಭಸಿ ‖ 67 ‖
ತಸ್ಮಾದ್ಯಸ್ಯ ಮಹಾಬಾಹೋ ನಿಗೃಹೀತಾನಿ ಸರ್ವಶಃ ❘
ಇಂದ್ರಿಯಾಣೀಂದ್ರಿಯಾರ್ಥೇಭ್ಯಸ್ತಸ್ಯ ಪ್ರಜ್ಞಾ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಾ ‖ 68 ‖
ಯಾ ನಿಶಾ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ತಸ್ಯಾಂ ಜಾಗರ್ತಿ ಸಂಯಮೀ ❘
ಯಸ್ಯಾಂ ಜಾಗ್ರತಿ ಭೂತಾನಿ ಸಾ ನಿಶಾ ಪಶ್ಯತೋ ಮುನೇಃ ‖ 69 ‖
ಆಪೂರ್ಯಮಾಣಮಚಲಪ್ರತಿಷ್ಠಂ ಸಮುದ್ರಮಾಪಃ ಪ್ರವಿಶಂತಿ ಯದ್ವತ್❘
ತದ್ವತ್ಕಾಮಾ ಯಂ ಪ್ರವಿಶಂತಿ ಸರ್ವೇ ಸ ಶಾಂತಿಮಾಪ್ನೋತಿ ನ ಕಾಮಕಾಮೀ ‖ 70 ‖
ವಿಹಾಯ ಕಾಮಾನ್ಯಃ ಸರ್ವಾನ್ಪುಮಾಂಶ್ಚರತಿ ನಿಃಸ್ಪೃಹಃ ❘
ನಿರ್ಮಮೋ ನಿರಹಂಕಾರಃ ಸ ಶಾಂತಿಮಧಿಗಚ್ಛತಿ ‖ 71 ‖
ಏಷಾ ಬ್ರಾಹ್ಮೀ ಸ್ಥಿತಿಃ ಪಾರ್ಥ ನೈನಾಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ವಿಮುಹ್ಯತಿ ❘
ಸ್ಥಿತ್ವಾಸ್ಯಾಮಂತಕಾಲೇಽಪಿ ಬ್ರಹ್ಮನಿರ್ವಾಣಮೃಚ್ಛತಿ ‖ 72 ‖
ಓಂ ತತ್ಸದಿತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಸೂಪನಿಷತ್ಸು ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಂ ಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರೇ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣಾರ್ಜುನಸಂವಾದೇ
ಸಾಂಖ್ಯಯೋಗೋ ನಾಮ ದ್ವಿತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃ ‖2 ‖\f1
\f2
ശ്രീമദ് ഭഗവദ് ഗീത ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ
അഥ ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ ❘
സംജയ ഉവാച ❘
തം തഥാ കൃപയാവിഷ്ടമശ്രുപൂര്ണാകുലേക്ഷണമ് ❘
വിഷീദംതമിദം വാക്യമുവാച മധുസൂദനഃ ‖ 1 ‖
ശ്രീഭഗവാനുവാച ❘
കുതസ്ത്വാ കശ്മലമിദം വിഷമേ സമുപസ്ഥിതമ് ❘
അനാര്യജുഷ്ടമസ്വര്ഗ്യമകീര്തികരമര്ജുന ‖ 2 ‖
ക്ലൈബ്യം മാ സ്മ ഗമഃ പാര്ഥ നൈതത്ത്വയ്യുപപദ്യതേ ❘
ക്ഷുദ്രം ഹൃദയദൌര്ബല്യം ത്യക്ത്വോത്തിഷ്ഠ പരംതപ ‖ 3 ‖
അര്ജുന ഉവാച ❘
കഥം ഭീഷ്മമഹം സാംഖ്യേ ദ്രോണം ച മധുസൂദന ❘
ഇഷുഭിഃ പ്രതിയോത്സ്യാമി പൂജാര്ഹാവരിസൂദന ‖ 4 ‖
ഗുരൂനഹത്വാ ഹി മഹാനുഭാവാന്ശ്രേയോ ഭോക്തും ഭൈക്ഷ്യമപീഹ ലോകേ ❘
ഹത്വാര്ഥകാമാംസ്തു ഗുരുനിഹൈവ ഭുംജീയ ഭോഗാനഽരുധിരപ്രദിഗ്ധാന് ‖ 5 ‖
ന ചൈതദ്വിദ്മഃ കതരന്നോ ഗരീയോ യദ്വാ ജയേമ യദി വാ നോ ജയേയുഃ❘
യാനേവ ഹത്വാ ന ജിജീവിഷാമസ്തേഽവസ്ഥിതാഃ പ്രമുഖേ ധാര്തരാഷ്ട്രാഃ ‖ 6 ‖
കാര്പണ്യദോഷോപഹതസ്വഭാവഃ പൃച്ഛാമി ത്വാം ധര്മസംമൂഢചേതാഃ❘
യച്ഛ്രേയഃ സ്യാന്നിശ്ചിതം ബ്രൂഹി തന്മേ ശിഷ്യസ്തേഽഹം ശാധി മാം ത്വാം പ്രപന്നമ് ‖ 7 ‖
ന ഹി പ്രപശ്യാമി മമാപനുദ്യാദ്യച്ഛോകമുച്ഛോഷണമിംദ്രിയാണാമ്❘
അവാപ്യ ഭൂമാവസപത്നമൃദ്ധം രാജ്യം സുരാണാമപി ചാധിപത്യമ് ‖ 8 ‖
സംജയ ഉവാച ❘
ഏവമുക്ത്വാ ഹൃഷീകേശം ഗുഡാകേശഃ പരംതപ ❘
ന യോത്സ്യ ഇതി ഗോവിംദമുക്ത്വാ തൂഷ്ണീം ബഭൂവ ഹ ‖ 9 ‖
തമുവാച ഹൃഷീകേശഃ പ്രഹസന്നിവ ഭാരത ❘
സേനയോരുഭയോര്മധ്യേ വിഷീദംതമിദം വചഃ ‖ 10 ‖
ശ്രീഭഗവാനുവാച ❘
അശോച്യാനന്വശോചസ്ത്വം പ്രജ്ഞാവാദാംശ്ച ഭാഷസേ ❘
ഗതാസൂനഗതാസൂംശ്ച നാനുശോചംതി പംഡിതാഃ ‖ 11 ‖
ന ത്വേവാഹം ജാതു നാസം ന ത്വം നേമേ ജനാധിപാഃ ❘
ന ചൈവ ന ഭവിഷ്യാമഃ സര്വേ വയമതഃ പരമ് ‖ 12 ‖
ദേഹിനോഽസ്മിന്യഥാ ദേഹേ കൌമാരം യൌവനം ജരാ ❘
തഥാ ദേഹാംതരപ്രാപ്തിര്ധീരസ്തത്ര ന മുഹ്യതി ‖ 13 ‖
മാത്രാസ്പര്ശാസ്തു കൌംതേയ ശീതോഷ്ണസുഖദുഃഖദാഃ ❘
ആഗമാപായിനോഽനിത്യാസ്താംസ്തിതിക്ഷസ്വ ഭാരത ‖ 14 ‖
യം ഹി ന വ്യഥയംത്യേതേ പുരുഷം പുരുഷര്ഷഭ ❘
സമദുഃഖസുഖം ധീരം സോഽമൃതത്വായ കല്പതേ ‖ 15 ‖
നാസതോ വിദ്യതേ ഭാവോ നാഭാവോ വിദ്യതേ സതഃ ❘
ഉഭയോരപി ദൃഷ്ടോഽംതസ്ത്വനയോസ്തത്ത്വദര്ശിഭിഃ ‖ 16 ‖
അവിനാശി തു തദ്വിദ്ധി യേന സര്വമിദം തതമ് ❘
വിനാശമവ്യയസ്യാസ്യ ന കശ്ചിത്കര്തുമര്ഹതി ‖ 17 ‖
അംതവംത ഇമേ ദേഹാ നിത്യസ്യോക്താഃ ശരീരിണഃ ❘
അനാശിനോഽപ്രമേയസ്യ തസ്മാദ്യുധ്യസ്വ ഭാരത ‖ 18 ‖
യ ഏനം വേത്തി ഹംതാരം യശ്ചൈനം മന്യതേ ഹതമ് ❘
ഉഭൌ തൌ ന വിജാനീതോ നായം ഹംതി ന ഹന്യതേ ‖ 19 ‖
ന ജായതേ മ്രിയതേ വാ കദാചിന്നായം ഭൂത്വാ ഭവിതാ വാ ന ഭൂയഃ❘
അജോ നിത്യഃ ശാശ്വതോഽയം പുരാണോ ന ഹന്യതേ ഹന്യമാനേ ശരീരേ ‖ 20 ‖
വേദാവിനാശിനം നിത്യം യ ഏനമജമവ്യയമ് ❘
അഥം സ പുരുഷഃ പാര്ഥ കം ഘാതയതി ഹംതി കമ് ‖ 21‖
വാസാംസി ജീര്ണാനി യഥാ വിഹായ നവാനി ഗൃഹ്ണാതി നരോഽപരാണി❘
തഥാ ശരീരാണി വിഹായ ജീര്ണാന്യന്യാനി സംയാതി നവാനി ദേഹീ ‖ 22 ‖
നൈനം ഛിംദംതി ശസ്ത്രാണി നൈനം ദഹതി പാവകഃ ❘
ന ചൈനം ക്ലേദയംത്യാപോ ന ശോഷയതി മാരുതഃ ‖ 23 ‖
അച്ഛേദ്യോഽയമദാഹ്യോഽയമക്ലേദ്യോഽശോഷ്യ ഏവ ച ❘
നിത്യഃ സര്വഗതഃ സ്ഥാണുരചലോഽയം സനാതനഃ ‖ 24 ‖
അവ്യക്തോഽയമചിംത്യോഽയമവികാര്യോഽയമുച്യതേ ❘
തസ്മാദേവം വിദിത്വൈനം നാനുശോചിതുമര്ഹസി ‖ 25 ‖
അഥ ചൈനം നിത്യജാതം നിത്യം വാ മന്യസേ മൃതമ് ❘
തഥാപി ത്വം മഹാബാഹോ നൈവം ശോചിതുമര്ഹസി ‖ 26 ‖
ജാതസ്യ ഹി ധ്രുവോ മൃത്യുര്ധ്രുവം ജന്മ മൃതസ്യ ച ❘
തസ്മാദപരിഹാര്യേഽര്ഥേ ന ത്വം ശോചിതുമര്ഹസി ‖ 27 ‖
അവ്യക്താദീനി ഭൂതാനി വ്യക്തമധ്യാനി ഭാരത ❘
അവ്യക്തനിധനാന്യേവ തത്ര കാ പരിദേവനാ ‖ 28 ‖
ആശ്ചര്യവത്പശ്യതി കശ്ചിദേനമാശ്ചര്യവദ്വദതി തഥൈവ ചാന്യഃ❘
ആശ്ചര്യവച്ചൈനമന്യഃ ശൃണോതി ശ്രുത്വാപ്യേനം വേദ ന ചൈവ കശ്ചിത് ‖ 29 ‖
ദേഹീ നിത്യമവധ്യോഽയം ദേഹേ സര്വസ്യ ഭാരത ❘
തസ്മാത്സര്വാണി ഭൂതാനി ന ത്വം ശോചിതുമര്ഹസി ‖ 30 ‖
സ്വധര്മമപി ചാവേക്ഷ്യ ന വികംപിതുമര്ഹസി ❘
ധര്മ്യാദ്ധി യുദ്ധാച്ഛ്രേയോഽന്യത്ക്ഷത്രിയസ്യ ന വിദ്യതേ ‖ 31 ‖
യദൃച്ഛയാ ചോപപന്നം സ്വര്ഗദ്വാരമപാവൃതമ് ❘
സുഖിനഃ ക്ഷത്രിയാഃ പാര്ഥ ലഭംതേ യുദ്ധമീദൃശമ് ‖ 32 ‖
അഥ ചേത്ത്വമിമം ധര്മ്യം സംഗ്രാമം ന കരിഷ്യസി ❘
തതഃ സ്വധര്മം കീര്തിം ച ഹിത്വാ പാപമവാപ്സ്യസി ‖ 33 ‖
അകീര്തിം ചാപി ഭൂതാനി കഥയിഷ്യംതി തേഽവ്യയാമ് ❘
സംഭാവിതസ്യ ചാകീര്തിര്മരണാദതിരിച്യതേ ‖ 34 ‖
ഭയാദ്രണാദുപരതം മംസ്യംതേ ത്വാം മഹാരഥാഃ ❘
യേഷാം ച ത്വം ബഹുമതോ ഭൂത്വാ യാസ്യസി ലാഘവമ് ‖ 35 ‖
അവാച്യവാദാംശ്ച ബഹൂന്വദിഷ്യംതി തവാഹിതാഃ ❘
നിംദംതസ്തവ സാമര്ഥ്യം തതോ ദുഃഖതരം നു കിമ് ‖ 36 ‖
ഹതോ വാ പ്രാപ്സ്യസി സ്വര്ഗം ജിത്വാ വാ ഭോക്ഷ്യസേ മഹീമ് ❘
തസ്മാദുത്തിഷ്ഠ കൌംതേയ യുദ്ധായ കൃതനിശ്ചയഃ ‖ 37 ‖
സുഖദുഃഖേ സമേ കൃത്വാ ലാഭാലാഭൌ ജയാജയൌ ❘
തതോ യുദ്ധായ യുജ്യസ്വ നൈവം പാപമവാപ്സ്യസി ‖ 38 ‖
ഏഷാ തേഽഭിഹിതാ സാംഖ്യേ ബുദ്ധിര്യോഗേ ത്വിമാം ശൃണു ❘
ബുദ്ധ്യാ യുക്തോ യയാ പാര്ഥ കര്മബംധം പ്രഹാസ്യസി ‖ 39 ‖
നേഹാഭിക്രമനാശോഽസ്തി പ്രത്യവായോ ന വിദ്യതേ ❘
സ്വല്പമപ്യസ്യ ധര്മസ്യ ത്രായതേ മഹതോ ഭയാത് ‖ 40 ‖
വ്യവസായാത്മികാ ബുദ്ധിരേകേഹ കുരുനംദന ❘
ബഹുശാഖാ ഹ്യനംതാശ്ച ബുദ്ധയോഽവ്യവസായിനാമ് ‖ 41 ‖
യാമിമാം പുഷ്പിതാം വാചം പ്രവദംത്യവിപശ്ചിതഃ ❘
വേദവാദരതാഃ പാര്ഥ നാന്യദസ്തീതി വാദിനഃ ‖ 42 ‖
കാമാത്മാനഃ സ്വര്ഗപരാ ജന്മകര്മഫലപ്രദാമ് ❘
ക്രിയാവിശേഷബഹുലാം ഭോഗൈശ്വര്യഗതിം പ്രതി ‖ 43 ‖
ഭോഗൈശ്വര്യപ്രസക്താനാം തയാപഹൃതചേതസാമ് ❘
വ്യവസായാത്മികാ ബുദ്ധിഃ സമാധൌ ന വിധീയതേ ‖ 44 ‖
ത്രൈഗുണ്യവിഷയാ വേദാ നിസ്ത്രൈഗുണ്യോ ഭവാര്ജുന ❘
നിര്ദ്വംദ്വോ നിത്യസത്ത്വസ്ഥോ നിര്യോഗക്ഷേമ ആത്മവാന് ‖ 45 ‖
യാവാനര്ഥ ഉദപാനേ സര്വതഃ സംപ്ലുതോദകേ ❘
താവാന്സര്വേഷു വേദേഷു ബ്രാഹ്മണസ്യ വിജാനതഃ ‖ 46 ‖
കര്മണ്യേവാധികാരസ്തേ മാ ഫലേഷു കദാചന ❘
മാ കര്മഫലഹേതുര്ഭൂര്മാ തേ സംഗോഽസ്ത്വകര്മണി ‖ 47 ‖
യോഗസ്ഥഃ കുരു കര്മാണി സംഗം ത്യക്ത്വാ ധനംജയ ❘
സിദ്ധ്യസിദ്ധ്യോഃ സമോ ഭൂത്വാ സമത്വം യോഗ ഉച്യതേ ‖ 48 ‖
ദൂരേണ ഹ്യവരം കര്മ ബുദ്ധിയോഗാദ്ധനംജയ ❘
ബുദ്ധൌ ശരണമന്വിച്ഛ കൃപണാഃ ഫലഹേതവഃ ‖ 49 ‖
ബുദ്ധിയുക്തോ ജഹാതീഹ ഉഭേ സുകൃതദുഷ്കൃതേ ❘
തസ്മാദ്യോഗായ യുജ്യസ്വ യോഗഃ കര്മസു കൌശലമ് ‖ 50 ‖
കര്മജം ബുദ്ധിയുക്താ ഹി ഫലം ത്യക്ത്വാ മനീഷിണഃ ❘
ജന്മബംധവിനിര്മുക്താഃ പദം ഗച്ഛംത്യനാമയമ് ‖ 51 ‖
യദാ തേ മോഹകലിലം ബുദ്ധിര്വ്യതിതരിഷ്യതി ❘
തദാ ഗംതാസി നിര്വേദം ശ്രോതവ്യസ്യ ശ്രുതസ്യ ച ‖ 52 ‖
ശ്രുതിവിപ്രതിപന്നാ തേ യദാ സ്ഥാസ്യതി നിശ്ചലാ ❘
സമാധാവചലാ ബുദ്ധിസ്തദാ യോഗമവാപ്സ്യസി ‖ 53 ‖
അര്ജുന ഉവാച ❘
സ്ഥിതപ്രജ്ഞസ്യ കാ ഭാഷാ സമാധിസ്ഥസ്യ കേശവ ❘
സ്ഥിതധീഃ കിം പ്രഭാഷേത കിമാസീത വ്രജേത കിമ് ‖ 54 ‖
ശ്രീഭഗവാനുവാച ❘
പ്രജഹാതി യദാ കാമാന്സര്വാന്പാര്ഥ മനോഗതാന് ❘
ആത്മന്യേവാത്മനാ തുഷ്ടഃ സ്ഥിതപ്രജ്ഞസ്തദോച്യതേ ‖ 55 ‖
ദുഃഖേഷ്വനുദ്വിഗ്നമനാഃ സുഖേഷു വിഗതസ്പൃഹഃ ❘
വീതരാഗഭയക്രോധഃ സ്ഥിതധീര്മുനിരുച്യതേ ‖ 56 ‖
യഃ സര്വത്രാനഭിസ്നേഹസ്തത്തത്പ്രാപ്യ ശുഭാശുഭമ് ❘
നാഭിനംദതി ന ദ്വേഷ്ടി തസ്യ പ്രജ്ഞാ പ്രതിഷ്ഠിതാ ‖ 57 ‖
യദാ സംഹരതേ ചായം കൂര്മോഽംഗാനീവ സര്വശഃ ❘
ഇംദ്രിയാണീംദ്രിയാര്ഥേഭ്യസ്തസ്യ പ്രജ്ഞാ പ്രതിഷ്ഠിതാ ‖ 58 ‖
വിഷയാ വിനിവര്തംതേ നിരാഹാരസ്യ ദേഹിനഃ ❘
രസവര്ജം രസോഽപ്യസ്യ പരം ദൃഷ്ട്വാ നിവര്തതേ ‖ 59 ‖
യതതോ ഹ്യപി കൌംതേയ പുരുഷസ്യ വിപശ്ചിതഃ ❘
ഇംദ്രിയാണി പ്രമാഥീനി ഹരംതി പ്രസഭം മനഃ ‖ 60 ‖
താനി സര്വാണി സംയമ്യ യുക്ത ആസീത മത്പരഃ ❘
വശേ ഹി യസ്യേംദ്രിയാണി തസ്യ പ്രജ്ഞാ പ്രതിഷ്ഠിതാ ‖ 61 ‖
ധ്യായതോ വിഷയാന്പുംസഃ സംഗസ്തേഷൂപജായതേ ❘
സംഗാത്സംജായതേ കാമഃ കാമാത്ക്രോധോഽഭിജായതേ ‖ 62 ‖
ക്രോധാദ്ഭവതി സംമോഹഃ സംമോഹാത്സ്മൃതിവിഭ്രമഃ ❘
സ്മൃതിഭ്രംശാദ്ബുദ്ധിനാശോ ബുദ്ധിനാശാത്പ്രണശ്യതി ‖ 63 ‖
രാഗദ്വേഷവിമുക്തൈസ്തു വിഷയാനിംദ്രിയൈശ്ചരന് ❘
ആത്മവശ്യൈര്വിധേയാത്മാ പ്രസാദമധിഗച്ഛതി ‖ 64 ‖
പ്രസാദേ സര്വദുഃഖാനാം ഹാനിരസ്യോപജായതേ ❘
പ്രസന്നചേതസോ ഹ്യാശു ബുദ്ധിഃ പര്യവതിഷ്ഠതേ ‖ 65 ‖
നാസ്തി ബുദ്ധിരയുക്തസ്യ ന ചായുക്തസ്യ ഭാവനാ ❘
ന ചാഭാവയതഃ ശാംതിരശാംതസ്യ കുതഃ സുഖമ് ‖ 66 ‖
ഇംദ്രിയാണാം ഹി ചരതാം യന്മനോഽനുവിധീയതേ ❘
തദസ്യ ഹരതി പ്രജ്ഞാം വായുര്നാവമിവാംഭസി ‖ 67 ‖
തസ്മാദ്യസ്യ മഹാബാഹോ നിഗൃഹീതാനി സര്വശഃ ❘
ഇംദ്രിയാണീംദ്രിയാര്ഥേഭ്യസ്തസ്യ പ്രജ്ഞാ പ്രതിഷ്ഠിതാ ‖ 68 ‖
യാ നിശാ സര്വഭൂതാനാം തസ്യാം ജാഗര്തി സംയമീ ❘
യസ്യാം ജാഗ്രതി ഭൂതാനി സാ നിശാ പശ്യതോ മുനേഃ ‖ 69 ‖
ആപൂര്യമാണമചലപ്രതിഷ്ഠം സമുദ്രമാപഃ പ്രവിശംതി യദ്വത്❘
തദ്വത്കാമാ യം പ്രവിശംതി സര്വേ സ ശാംതിമാപ്നോതി ന കാമകാമീ ‖ 70 ‖
വിഹായ കാമാന്യഃ സര്വാന്പുമാംശ്ചരതി നിഃസ്പൃഹഃ ❘
നിര്മമോ നിരഹംകാരഃ സ ശാംതിമധിഗച്ഛതി ‖ 71 ‖
ഏഷാ ബ്രാഹ്മീ സ്ഥിതിഃ പാര്ഥ നൈനാം പ്രാപ്യ വിമുഹ്യതി ❘
സ്ഥിത്വാസ്യാമംതകാലേഽപി ബ്രഹ്മനിര്വാണമൃച്ഛതി ‖ 72 ‖
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ
സാംഖ്യയോഗോ നാമ ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ ‖2 ‖\f1
\f2
ଶ୍ରୀମଦ୍ ଭଗଵଦ୍ ଗୀତ ଦ୍ଵିତୀଯୋଽଧ୍ଯାଯଃ
ଅଥ ଦ୍ଵିତୀଯୋଽଧ୍ଯାଯଃ ❘
ସଂଜଯ ଉଵାଚ ❘
ତଂ ତଥା କୃପଯାଵିଷ୍ଟମଶ୍ରୁପୂର୍ଣାକୁଲେକ୍ଷଣମ୍ ❘
ଵିଷୀଦଂତମିଦଂ ଵାକ୍ଯମୁଵାଚ ମଧୁସୂଦନଃ ‖ 1 ‖
ଶ୍ରୀଭଗଵାନୁଵାଚ ❘
କୁତସ୍ତ୍ଵା କଶ୍ମଲମିଦଂ ଵିଷମେ ସମୁପସ୍ଥିତମ୍ ❘
ଅନାର୍ଯଜୁଷ୍ଟମସ୍ଵର୍ଗ୍ଯମକୀର୍ତିକରମର୍ଜୁନ ‖ 2 ‖
କ୍ଲୈବ୍ଯଂ ମା ସ୍ମ ଗମଃ ପାର୍ଥ ନୈତତ୍ତ୍ଵଯ୍ଯୁପପଦ୍ଯତେ ❘
କ୍ଷୁଦ୍ରଂ ହୃଦଯଦୌର୍ବଲ୍ଯଂ ତ୍ଯକ୍ତ୍ଵୋତ୍ତିଷ୍ଠ ପରଂତପ ‖ 3 ‖
ଅର୍ଜୁନ ଉଵାଚ ❘
କଥଂ ଭୀଷ୍ମମହଂ ସାଂଖ୍ଯେ ଦ୍ରୋଣଂ ଚ ମଧୁସୂଦନ ❘
ଇଷୁଭିଃ ପ୍ରତିଯୋତ୍ସ୍ଯାମି ପୂଜାର୍ହାଵରିସୂଦନ ‖ 4 ‖
ଗୁରୂନହତ୍ଵା ହି ମହାନୁଭାଵାନ୍ଶ୍ରେଯୋ ଭୋକ୍ତୁଂ ଭୈକ୍ଷ୍ଯମପୀହ ଲୋକେ ❘
ହତ୍ଵାର୍ଥକାମାଂସ୍ତୁ ଗୁରୁନିହୈଵ ଭୁଂଜୀଯ ଭୋଗାନଽରୁଧିରପ୍ରଦିଗ୍ଧାନ୍ ‖ 5 ‖
ନ ଚୈତଦ୍ଵିଦ୍ମଃ କତରନ୍ନୋ ଗରୀଯୋ ଯଦ୍ଵା ଜଯେମ ଯଦି ଵା ନୋ ଜଯେଯୁଃ❘
ଯାନେଵ ହତ୍ଵା ନ ଜିଜୀଵିଷାମସ୍ତେଽଵସ୍ଥିତାଃ ପ୍ରମୁଖେ ଧାର୍ତରାଷ୍ଟ୍ରାଃ ‖ 6 ‖
କାର୍ପଣ୍ଯଦୋଷୋପହତସ୍ଵଭାଵଃ ପୃଚ୍ଛାମି ତ୍ଵାଂ ଧର୍ମସଂମୂଢଚେତାଃ❘
ଯଚ୍ଛ୍ରେଯଃ ସ୍ଯାନ୍ନିଶ୍ଚିତଂ ବ୍ରୂହି ତନ୍ମେ ଶିଷ୍ଯସ୍ତେଽହଂ ଶାଧି ମାଂ ତ୍ଵାଂ ପ୍ରପନ୍ନମ୍ ‖ 7 ‖
ନ ହି ପ୍ରପଶ୍ଯାମି ମମାପନୁଦ୍ଯାଦ୍ଯଚ୍ଛୋକମୁଚ୍ଛୋଷଣମିଂଦ୍ରିଯାଣାମ୍❘
ଅଵାପ୍ଯ ଭୂମାଵସପତ୍ନମୃଦ୍ଧଂ ରାଜ୍ଯଂ ସୁରାଣାମପି ଚାଧିପତ୍ଯମ୍ ‖ 8 ‖
ସଂଜଯ ଉଵାଚ ❘
ଏଵମୁକ୍ତ୍ଵା ହୃଷୀକେଶଂ ଗୁଡାକେଶଃ ପରଂତପ ❘
ନ ଯୋତ୍ସ୍ଯ ଇତି ଗୋଵିଂଦମୁକ୍ତ୍ଵା ତୂଷ୍ଣୀଂ ବଭୂଵ ହ ‖ 9 ‖
ତମୁଵାଚ ହୃଷୀକେଶଃ ପ୍ରହସନ୍ନିଵ ଭାରତ ❘
ସେନଯୋରୁଭଯୋର୍ମଧ୍ଯେ ଵିଷୀଦଂତମିଦଂ ଵଚଃ ‖ 10 ‖
ଶ୍ରୀଭଗଵାନୁଵାଚ ❘
ଅଶୋଚ୍ଯାନନ୍ଵଶୋଚସ୍ତ୍ଵଂ ପ୍ରଜ୍ଞାଵାଦାଂଶ୍ଚ ଭାଷସେ ❘
ଗତାସୂନଗତାସୂଂଶ୍ଚ ନାନୁଶୋଚଂତି ପଂଡିତାଃ ‖ 11 ‖
ନ ତ୍ଵେଵାହଂ ଜାତୁ ନାସଂ ନ ତ୍ଵଂ ନେମେ ଜନାଧିପାଃ ❘
ନ ଚୈଵ ନ ଭଵିଷ୍ଯାମଃ ସର୍ଵେ ଵଯମତଃ ପରମ୍ ‖ 12 ‖
ଦେହିନୋଽସ୍ମିନ୍ଯଥା ଦେହେ କୌମାରଂ ଯୌଵନଂ ଜରା ❘
ତଥା ଦେହାଂତରପ୍ରାପ୍ତିର୍ଧୀରସ୍ତତ୍ର ନ ମୁହ୍ଯତି ‖ 13 ‖
ମାତ୍ରାସ୍ପର୍ଶାସ୍ତୁ କୌଂତେଯ ଶୀତୋଷ୍ଣସୁଖଦୁଃଖଦାଃ ❘
ଆଗମାପାଯିନୋଽନିତ୍ଯାସ୍ତାଂସ୍ତିତିକ୍ଷସ୍ଵ ଭାରତ ‖ 14 ‖
ଯଂ ହି ନ ଵ୍ଯଥଯଂତ୍ଯେତେ ପୁରୁଷଂ ପୁରୁଷର୍ଷଭ ❘
ସମଦୁଃଖସୁଖଂ ଧୀରଂ ସୋଽମୃତତ୍ଵାଯ କଲ୍ପତେ ‖ 15 ‖
ନାସତୋ ଵିଦ୍ଯତେ ଭାଵୋ ନାଭାଵୋ ଵିଦ୍ଯତେ ସତଃ ❘
ଉଭଯୋରପି ଦୃଷ୍ଟୋଽଂତସ୍ତ୍ଵନଯୋସ୍ତତ୍ତ୍ଵଦର୍ଶିଭିଃ ‖ 16 ‖
ଅଵିନାଶି ତୁ ତଦ୍ଵିଦ୍ଧି ଯେନ ସର୍ଵମିଦଂ ତତମ୍ ❘
ଵିନାଶମଵ୍ଯଯସ୍ଯାସ୍ଯ ନ କଶ୍ଚିତ୍କର୍ତୁମର୍ହତି ‖ 17 ‖
ଅଂତଵଂତ ଇମେ ଦେହା ନିତ୍ଯସ୍ଯୋକ୍ତାଃ ଶରୀରିଣଃ ❘
ଅନାଶିନୋଽପ୍ରମେଯସ୍ଯ ତସ୍ମାଦ୍ଯୁଧ୍ଯସ୍ଵ ଭାରତ ‖ 18 ‖
ଯ ଏନଂ ଵେତ୍ତି ହଂତାରଂ ଯଶ୍ଚୈନଂ ମନ୍ଯତେ ହତମ୍ ❘
ଉଭୌ ତୌ ନ ଵିଜାନୀତୋ ନାଯଂ ହଂତି ନ ହନ୍ଯତେ ‖ 19 ‖
ନ ଜାଯତେ ମ୍ରିଯତେ ଵା କଦାଚିନ୍ନାଯଂ ଭୂତ୍ଵା ଭଵିତା ଵା ନ ଭୂଯଃ❘
ଅଜୋ ନିତ୍ଯଃ ଶାଶ୍ଵତୋଽଯଂ ପୁରାଣୋ ନ ହନ୍ଯତେ ହନ୍ଯମାନେ ଶରୀରେ ‖ 20 ‖
ଵେଦାଵିନାଶିନଂ ନିତ୍ଯଂ ଯ ଏନମଜମଵ୍ଯଯମ୍ ❘
ଅଥଂ ସ ପୁରୁଷଃ ପାର୍ଥ କଂ ଘାତଯତି ହଂତି କମ୍ ‖ 21‖
ଵାସାଂସି ଜୀର୍ଣାନି ଯଥା ଵିହାଯ ନଵାନି ଗୃହ୍ଣାତି ନରୋଽପରାଣି❘
ତଥା ଶରୀରାଣି ଵିହାଯ ଜୀର୍ଣାନ୍ଯନ୍ଯାନି ସଂଯାତି ନଵାନି ଦେହୀ ‖ 22 ‖
ନୈନଂ ଛିଂଦଂତି ଶସ୍ତ୍ରାଣି ନୈନଂ ଦହତି ପାଵକଃ ❘
ନ ଚୈନଂ କ୍ଲେଦଯଂତ୍ଯାପୋ ନ ଶୋଷଯତି ମାରୁତଃ ‖ 23 ‖
ଅଚ୍ଛେଦ୍ଯୋଽଯମଦାହ୍ଯୋଽଯମକ୍ଲେଦ୍ଯୋଽଶୋଷ୍ଯ ଏଵ ଚ ❘
ନିତ୍ଯଃ ସର୍ଵଗତଃ ସ୍ଥାଣୁରଚଲୋଽଯଂ ସନାତନଃ ‖ 24 ‖
ଅଵ୍ଯକ୍ତୋଽଯମଚିଂତ୍ଯୋଽଯମଵିକାର୍ଯୋଽଯମୁଚ୍ଯତେ ❘
ତସ୍ମାଦେଵଂ ଵିଦିତ୍ଵୈନଂ ନାନୁଶୋଚିତୁମର୍ହସି ‖ 25 ‖
ଅଥ ଚୈନଂ ନିତ୍ଯଜାତଂ ନିତ୍ଯଂ ଵା ମନ୍ଯସେ ମୃତମ୍ ❘
ତଥାପି ତ୍ଵଂ ମହାବାହୋ ନୈଵଂ ଶୋଚିତୁମର୍ହସି ‖ 26 ‖
ଜାତସ୍ଯ ହି ଧ୍ରୁଵୋ ମୃତ୍ଯୁର୍ଧ୍ରୁଵଂ ଜନ୍ମ ମୃତସ୍ଯ ଚ ❘
ତସ୍ମାଦପରିହାର୍ଯେଽର୍ଥେ ନ ତ୍ଵଂ ଶୋଚିତୁମର୍ହସି ‖ 27 ‖
ଅଵ୍ଯକ୍ତାଦୀନି ଭୂତାନି ଵ୍ଯକ୍ତମଧ୍ଯାନି ଭାରତ ❘
ଅଵ୍ଯକ୍ତନିଧନାନ୍ଯେଵ ତତ୍ର କା ପରିଦେଵନା ‖ 28 ‖
ଆଶ୍ଚର୍ଯଵତ୍ପଶ୍ଯତି କଶ୍ଚିଦେନମାଶ୍ଚର୍ଯଵଦ୍ଵଦତି ତଥୈଵ ଚାନ୍ଯଃ❘
ଆଶ୍ଚର୍ଯଵଚ୍ଚୈନମନ୍ଯଃ ଶୃଣୋତି ଶ୍ରୁତ୍ଵାପ୍ଯେନଂ ଵେଦ ନ ଚୈଵ କଶ୍ଚିତ୍ ‖ 29 ‖
ଦେହୀ ନିତ୍ଯମଵଧ୍ଯୋଽଯଂ ଦେହେ ସର୍ଵସ୍ଯ ଭାରତ ❘
ତସ୍ମାତ୍ସର୍ଵାଣି ଭୂତାନି ନ ତ୍ଵଂ ଶୋଚିତୁମର୍ହସି ‖ 30 ‖
ସ୍ଵଧର୍ମମପି ଚାଵେକ୍ଷ୍ଯ ନ ଵିକଂପିତୁମର୍ହସି ❘
ଧର୍ମ୍ଯାଦ୍ଧି ଯୁଦ୍ଧାଚ୍ଛ୍ରେଯୋଽନ୍ଯତ୍କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯ ନ ଵିଦ୍ଯତେ ‖ 31 ‖
ଯଦୃଚ୍ଛଯା ଚୋପପନ୍ନଂ ସ୍ଵର୍ଗଦ୍ଵାରମପାଵୃତମ୍ ❘
ସୁଖିନଃ କ୍ଷତ୍ରିଯାଃ ପାର୍ଥ ଲଭଂତେ ଯୁଦ୍ଧମୀଦୃଶମ୍ ‖ 32 ‖
ଅଥ ଚେତ୍ତ୍ଵମିମଂ ଧର୍ମ୍ଯଂ ସଂଗ୍ରାମଂ ନ କରିଷ୍ଯସି ❘
ତତଃ ସ୍ଵଧର୍ମଂ କୀର୍ତିଂ ଚ ହିତ୍ଵା ପାପମଵାପ୍ସ୍ଯସି ‖ 33 ‖
ଅକୀର୍ତିଂ ଚାପି ଭୂତାନି କଥଯିଷ୍ଯଂତି ତେଽଵ୍ଯଯାମ୍ ❘
ସଂଭାଵିତସ୍ଯ ଚାକୀର୍ତିର୍ମରଣାଦତିରିଚ୍ଯତେ ‖ 34 ‖
ଭଯାଦ୍ରଣାଦୁପରତଂ ମଂସ୍ଯଂତେ ତ୍ଵାଂ ମହାରଥାଃ ❘
ଯେଷାଂ ଚ ତ୍ଵଂ ବହୁମତୋ ଭୂତ୍ଵା ଯାସ୍ଯସି ଲାଘଵମ୍ ‖ 35 ‖
ଅଵାଚ୍ଯଵାଦାଂଶ୍ଚ ବହୂନ୍ଵଦିଷ୍ଯଂତି ତଵାହିତାଃ ❘
ନିଂଦଂତସ୍ତଵ ସାମର୍ଥ୍ଯଂ ତତୋ ଦୁଃଖତରଂ ନୁ କିମ୍ ‖ 36 ‖
ହତୋ ଵା ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯସି ସ୍ଵର୍ଗଂ ଜିତ୍ଵା ଵା ଭୋକ୍ଷ୍ଯସେ ମହୀମ୍ ❘
ତସ୍ମାଦୁତ୍ତିଷ୍ଠ କୌଂତେଯ ଯୁଦ୍ଧାଯ କୃତନିଶ୍ଚଯଃ ‖ 37 ‖
ସୁଖଦୁଃଖେ ସମେ କୃତ୍ଵା ଲାଭାଲାଭୌ ଜଯାଜଯୌ ❘
ତତୋ ଯୁଦ୍ଧାଯ ଯୁଜ୍ଯସ୍ଵ ନୈଵଂ ପାପମଵାପ୍ସ୍ଯସି ‖ 38 ‖
ଏଷା ତେଽଭିହିତା ସାଂଖ୍ଯେ ବୁଦ୍ଧିର୍ଯୋଗେ ତ୍ଵିମାଂ ଶୃଣୁ ❘
ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ଯୁକ୍ତୋ ଯଯା ପାର୍ଥ କର୍ମବଂଧଂ ପ୍ରହାସ୍ଯସି ‖ 39 ‖
ନେହାଭିକ୍ରମନାଶୋଽସ୍ତି ପ୍ରତ୍ଯଵାଯୋ ନ ଵିଦ୍ଯତେ ❘
ସ୍ଵଲ୍ପମପ୍ଯସ୍ଯ ଧର୍ମସ୍ଯ ତ୍ରାଯତେ ମହତୋ ଭଯାତ୍ ‖ 40 ‖
ଵ୍ଯଵସାଯାତ୍ମିକା ବୁଦ୍ଧିରେକେହ କୁରୁନଂଦନ ❘
ବହୁଶାଖା ହ୍ଯନଂତାଶ୍ଚ ବୁଦ୍ଧଯୋଽଵ୍ଯଵସାଯିନାମ୍ ‖ 41 ‖
ଯାମିମାଂ ପୁଷ୍ପିତାଂ ଵାଚଂ ପ୍ରଵଦଂତ୍ଯଵିପଶ୍ଚିତଃ ❘
ଵେଦଵାଦରତାଃ ପାର୍ଥ ନାନ୍ଯଦସ୍ତୀତି ଵାଦିନଃ ‖ 42 ‖
କାମାତ୍ମାନଃ ସ୍ଵର୍ଗପରା ଜନ୍ମକର୍ମଫଲପ୍ରଦାମ୍ ❘
କ୍ରିଯାଵିଶେଷବହୁଲାଂ ଭୋଗୈଶ୍ଵର୍ଯଗତିଂ ପ୍ରତି ‖ 43 ‖
ଭୋଗୈଶ୍ଵର୍ଯପ୍ରସକ୍ତାନାଂ ତଯାପହୃତଚେତସାମ୍ ❘
ଵ୍ଯଵସାଯାତ୍ମିକା ବୁଦ୍ଧିଃ ସମାଧୌ ନ ଵିଧୀଯତେ ‖ 44 ‖
ତ୍ରୈଗୁଣ୍ଯଵିଷଯା ଵେଦା ନିସ୍ତ୍ରୈଗୁଣ୍ଯୋ ଭଵାର୍ଜୁନ ❘
ନିର୍ଦ୍ଵଂଦ୍ଵୋ ନିତ୍ଯସତ୍ତ୍ଵସ୍ଥୋ ନିର୍ଯୋଗକ୍ଷେମ ଆତ୍ମଵାନ୍ ‖ 45 ‖
ଯାଵାନର୍ଥ ଉଦପାନେ ସର୍ଵତଃ ସଂପ୍ଲୁତୋଦକେ ❘
ତାଵାନ୍ସର୍ଵେଷୁ ଵେଦେଷୁ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ଵିଜାନତଃ ‖ 46 ‖
କର୍ମଣ୍ଯେଵାଧିକାରସ୍ତେ ମା ଫଲେଷୁ କଦାଚନ ❘
ମା କର୍ମଫଲହେତୁର୍ଭୂର୍ମା ତେ ସଂଗୋଽସ୍ତ୍ଵକର୍ମଣି ‖ 47 ‖
ଯୋଗସ୍ଥଃ କୁରୁ କର୍ମାଣି ସଂଗଂ ତ୍ଯକ୍ତ୍ଵା ଧନଂଜଯ ❘
ସିଦ୍ଧ୍ଯସିଦ୍ଧ୍ଯୋଃ ସମୋ ଭୂତ୍ଵା ସମତ୍ଵଂ ଯୋଗ ଉଚ୍ଯତେ ‖ 48 ‖
ଦୂରେଣ ହ୍ଯଵରଂ କର୍ମ ବୁଦ୍ଧିଯୋଗାଦ୍ଧନଂଜଯ ❘
ବୁଦ୍ଧୌ ଶରଣମନ୍ଵିଚ୍ଛ କୃପଣାଃ ଫଲହେତଵଃ ‖ 49 ‖
ବୁଦ୍ଧିଯୁକ୍ତୋ ଜହାତୀହ ଉଭେ ସୁକୃତଦୁଷ୍କୃତେ ❘
ତସ୍ମାଦ୍ଯୋଗାଯ ଯୁଜ୍ଯସ୍ଵ ଯୋଗଃ କର୍ମସୁ କୌଶଲମ୍ ‖ 50 ‖
କର୍ମଜଂ ବୁଦ୍ଧିଯୁକ୍ତା ହି ଫଲଂ ତ୍ଯକ୍ତ୍ଵା ମନୀଷିଣଃ ❘
ଜନ୍ମବଂଧଵିନିର୍ମୁକ୍ତାଃ ପଦଂ ଗଚ୍ଛଂତ୍ଯନାମଯମ୍ ‖ 51 ‖
ଯଦା ତେ ମୋହକଲିଲଂ ବୁଦ୍ଧିର୍ଵ୍ଯତିତରିଷ୍ଯତି ❘
ତଦା ଗଂତାସି ନିର୍ଵେଦଂ ଶ୍ରୋତଵ୍ଯସ୍ଯ ଶ୍ରୁତସ୍ଯ ଚ ‖ 52 ‖
ଶ୍ରୁତିଵିପ୍ରତିପନ୍ନା ତେ ଯଦା ସ୍ଥାସ୍ଯତି ନିଶ୍ଚଲା ❘
ସମାଧାଵଚଲା ବୁଦ୍ଧିସ୍ତଦା ଯୋଗମଵାପ୍ସ୍ଯସି ‖ 53 ‖
ଅର୍ଜୁନ ଉଵାଚ ❘
ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞସ୍ଯ କା ଭାଷା ସମାଧିସ୍ଥସ୍ଯ କେଶଵ ❘
ସ୍ଥିତଧୀଃ କିଂ ପ୍ରଭାଷେତ କିମାସୀତ ଵ୍ରଜେତ କିମ୍ ‖ 54 ‖
ଶ୍ରୀଭଗଵାନୁଵାଚ ❘
ପ୍ରଜହାତି ଯଦା କାମାନ୍ସର୍ଵାନ୍ପାର୍ଥ ମନୋଗତାନ୍ ❘
ଆତ୍ମନ୍ଯେଵାତ୍ମନା ତୁଷ୍ଟଃ ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞସ୍ତଦୋଚ୍ଯତେ ‖ 55 ‖
ଦୁଃଖେଷ୍ଵନୁଦ୍ଵିଗ୍ନମନାଃ ସୁଖେଷୁ ଵିଗତସ୍ପୃହଃ ❘
ଵୀତରାଗଭଯକ୍ରୋଧଃ ସ୍ଥିତଧୀର୍ମୁନିରୁଚ୍ଯତେ ‖ 56 ‖
ଯଃ ସର୍ଵତ୍ରାନଭିସ୍ନେହସ୍ତତ୍ତତ୍ପ୍ରାପ୍ଯ ଶୁଭାଶୁଭମ୍ ❘
ନାଭିନଂଦତି ନ ଦ୍ଵେଷ୍ଟି ତସ୍ଯ ପ୍ରଜ୍ଞା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତା ‖ 57 ‖
ଯଦା ସଂହରତେ ଚାଯଂ କୂର୍ମୋଽଂଗାନୀଵ ସର୍ଵଶଃ ❘
ଇଂଦ୍ରିଯାଣୀଂଦ୍ରିଯାର୍ଥେଭ୍ଯସ୍ତସ୍ଯ ପ୍ରଜ୍ଞା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତା ‖ 58 ‖
ଵିଷଯା ଵିନିଵର୍ତଂତେ ନିରାହାରସ୍ଯ ଦେହିନଃ ❘
ରସଵର୍ଜଂ ରସୋଽପ୍ଯସ୍ଯ ପରଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ଵା ନିଵର୍ତତେ ‖ 59 ‖
ଯତତୋ ହ୍ଯପି କୌଂତେଯ ପୁରୁଷସ୍ଯ ଵିପଶ୍ଚିତଃ ❘
ଇଂଦ୍ରିଯାଣି ପ୍ରମାଥୀନି ହରଂତି ପ୍ରସଭଂ ମନଃ ‖ 60 ‖
ତାନି ସର୍ଵାଣି ସଂଯମ୍ଯ ଯୁକ୍ତ ଆସୀତ ମତ୍ପରଃ ❘
ଵଶେ ହି ଯସ୍ଯେଂଦ୍ରିଯାଣି ତସ୍ଯ ପ୍ରଜ୍ଞା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତା ‖ 61 ‖
ଧ୍ଯାଯତୋ ଵିଷଯାନ୍ପୁଂସଃ ସଂଗସ୍ତେଷୂପଜାଯତେ ❘
ସଂଗାତ୍ସଂଜାଯତେ କାମଃ କାମାତ୍କ୍ରୋଧୋଽଭିଜାଯତେ ‖ 62 ‖
କ୍ରୋଧାଦ୍ଭଵତି ସଂମୋହଃ ସଂମୋହାତ୍ସ୍ମୃତିଵିଭ୍ରମଃ ❘
ସ୍ମୃତିଭ୍ରଂଶାଦ୍ବୁଦ୍ଧିନାଶୋ ବୁଦ୍ଧିନାଶାତ୍ପ୍ରଣଶ୍ଯତି ‖ 63 ‖
ରାଗଦ୍ଵେଷଵିମୁକ୍ତୈସ୍ତୁ ଵିଷଯାନିଂଦ୍ରିଯୈଶ୍ଚରନ୍ ❘
ଆତ୍ମଵଶ୍ଯୈର୍ଵିଧେଯାତ୍ମା ପ୍ରସାଦମଧିଗଚ୍ଛତି ‖ 64 ‖
ପ୍ରସାଦେ ସର୍ଵଦୁଃଖାନାଂ ହାନିରସ୍ଯୋପଜାଯତେ ❘
ପ୍ରସନ୍ନଚେତସୋ ହ୍ଯାଶୁ ବୁଦ୍ଧିଃ ପର୍ଯଵତିଷ୍ଠତେ ‖ 65 ‖
ନାସ୍ତି ବୁଦ୍ଧିରଯୁକ୍ତସ୍ଯ ନ ଚାଯୁକ୍ତସ୍ଯ ଭାଵନା ❘
ନ ଚାଭାଵଯତଃ ଶାଂତିରଶାଂତସ୍ଯ କୁତଃ ସୁଖମ୍ ‖ 66 ‖
ଇଂଦ୍ରିଯାଣାଂ ହି ଚରତାଂ ଯନ୍ମନୋଽନୁଵିଧୀଯତେ ❘
ତଦସ୍ଯ ହରତି ପ୍ରଜ୍ଞାଂ ଵାଯୁର୍ନାଵମିଵାଂଭସି ‖ 67 ‖
ତସ୍ମାଦ୍ଯସ୍ଯ ମହାବାହୋ ନିଗୃହୀତାନି ସର୍ଵଶଃ ❘
ଇଂଦ୍ରିଯାଣୀଂଦ୍ରିଯାର୍ଥେଭ୍ଯସ୍ତସ୍ଯ ପ୍ରଜ୍ଞା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତା ‖ 68 ‖
ଯା ନିଶା ସର୍ଵଭୂତାନାଂ ତସ୍ଯାଂ ଜାଗର୍ତି ସଂଯମୀ ❘
ଯସ୍ଯାଂ ଜାଗ୍ରତି ଭୂତାନି ସା ନିଶା ପଶ୍ଯତୋ ମୁନେଃ ‖ 69 ‖
ଆପୂର୍ଯମାଣମଚଲପ୍ରତିଷ୍ଠଂ ସମୁଦ୍ରମାପଃ ପ୍ରଵିଶଂତି ଯଦ୍ଵତ୍❘
ତଦ୍ଵତ୍କାମା ଯଂ ପ୍ରଵିଶଂତି ସର୍ଵେ ସ ଶାଂତିମାପ୍ନୋତି ନ କାମକାମୀ ‖ 70 ‖
ଵିହାଯ କାମାନ୍ଯଃ ସର୍ଵାନ୍ପୁମାଂଶ୍ଚରତି ନିଃସ୍ପୃହଃ ❘
ନିର୍ମମୋ ନିରହଂକାରଃ ସ ଶାଂତିମଧିଗଚ୍ଛତି ‖ 71 ‖
ଏଷା ବ୍ରାହ୍ମୀ ସ୍ଥିତିଃ ପାର୍ଥ ନୈନାଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ଵିମୁହ୍ଯତି ❘
ସ୍ଥିତ୍ଵାସ୍ଯାମଂତକାଲେଽପି ବ୍ରହ୍ମନିର୍ଵାଣମୃଚ୍ଛତି ‖ 72 ‖
ଓଂ ତତ୍ସଦିତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗଵଦ୍ଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ ବ୍ରହ୍ମଵିଦ୍ଯାଯାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣାର୍ଜୁନସଂଵାଦେ
ସାଂଖ୍ଯଯୋଗୋ ନାମ ଦ୍ଵିତୀଯୋଽଧ୍ଯାଯଃ ‖2 ‖\f1
\f2
ಶ್ರೀಮದ್ ಭಗವದ್ ಗೀತ ದ್ವಿತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃ
ಅಥ ದ್ವಿತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃ ❘
ಸಞ್ಜಯ ಉವಾಚ ❘
ತಂ ತಥಾ ಕೃಪಯಾವಿಷ್ಟಮಶ್ರುಪೂರ್ಣಾಕುಲೇಕ್ಷಣಮ್ ❘
ವಿಷೀದನ್ತಮಿದಂ ವಾಕ್ಯಮುವಾಚ ಮಧುಸೂದನಃ ‖ 1 ‖
ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ ❘
ಕುತಸ್ತ್ವಾ ಕಶ್ಮಲಮಿದಂ ವಿಷಮೇ ಸಮುಪಸ್ಥಿತಮ್ ❘
ಅನಾರ್ಯಜುಷ್ಟಮಸ್ವರ್ಗ್ಯಮಕೀರ್ತಿಕರಮರ್ಜುನ ‖ 2 ‖
ಕ್ಲೈಬ್ಯಂ ಮಾ ಸ್ಮ ಗಮಃ ಪಾರ್ಥ ನೈತತ್ತ್ವಯ್ಯುಪಪದ್ಯತೇ ❘
ಕ್ಷುದ್ರಂ ಹೃದಯದೌರ್ಬಲ್ಯಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವೋತ್ತಿಷ್ಠ ಪರನ್ತಪ ‖ 3 ‖
ಅರ್ಜುನ ಉವಾಚ ❘
ಕಥಂ ಭೀಷ್ಮಮಹಂ ಸಾಙ್ಖ್ಯೇ ದ್ರೋಣಂ ಚ ಮಧುಸೂದನ ❘
ಇಷುಭಿಃ ಪ್ರತಿಯೋತ್ಸ್ಯಾಮಿ ಪೂಜಾರ್ಹಾವರಿಸೂದನ ‖ 4 ‖
ಗುರೂನಹತ್ವಾ ಹಿ ಮಹಾನುಭಾವಾನ್ಶ್ರೇಯೋ ಭೋಕ್ತುಂ ಭೈಕ್ಷ್ಯಮಪೀಹ ಲೋಕೇ ❘
ಹತ್ವಾರ್ಥಕಾಮಾಂಸ್ತು ಗುರುನಿಹೈವ ಭುಞ್ಜೀಯ ಭೋಗಾನಽರುಧಿರಪ್ರದಿಗ್ಧಾನ್ ‖ 5 ‖
ನ ಚೈತದ್ವಿದ್ಮಃ ಕತರನ್ನೋ ಗರೀಯೋ ಯದ್ವಾ ಜಯೇಮ ಯದಿ ವಾ ನೋ ಜಯೇಯುಃ❘
ಯಾನೇವ ಹತ್ವಾ ನ ಜಿಜೀವಿಷಾಮಸ್ತೇಽವಸ್ಥಿತಾಃ ಪ್ರಮುಖೇ ಧಾರ್ತರಾಷ್ಟ್ರಾಃ ‖ 6 ‖
ಕಾರ್ಪಣ್ಯದೋಷೋಪಹತಸ್ವಭಾವಃ ಪೃಚ್ಛಾಮಿ ತ್ವಾಂ ಧರ್ಮಸಂಮೂಢಚೇತಾಃ❘
ಯಚ್ಛ್ರೇಯಃ ಸ್ಯಾನ್ನಿಶ್ಚಿತಂ ಬ್ರೂಹಿ ತನ್ಮೇ ಶಿಷ್ಯಸ್ತೇಽಹಂ ಶಾಧಿ ಮಾಂ ತ್ವಾಂ ಪ್ರಪನ್ನಮ್ ‖ 7 ‖
ನ ಹಿ ಪ್ರಪಶ್ಯಾಮಿ ಮಮಾಪನುದ್ಯಾದ್ಯಚ್ಛೋಕಮುಚ್ಛೋಷಣಮಿನ್ದ್ರಿಯಾಣಾಮ್❘
ಅವಾಪ್ಯ ಭೂಮಾವಸಪತ್ನಮೃದ್ಧಂ ರಾಜ್ಯಂ ಸುರಾಣಾಮಪಿ ಚಾಧಿಪತ್ಯಮ್ ‖ 8 ‖
ಸಞ್ಜಯ ಉವಾಚ ❘
ಏವಮುಕ್ತ್ವಾ ಹೃಷೀಕೇಶಂ ಗುಡಾಕೇಶಃ ಪರನ್ತಪ ❘
ನ ಯೋತ್ಸ್ಯ ಇತಿ ಗೋವಿನ್ದಮುಕ್ತ್ವಾ ತೂಷ್ಣೀಂ ಬಭೂವ ಹ ‖ 9 ‖
ತಮುವಾಚ ಹೃಷೀಕೇಶಃ ಪ್ರಹಸನ್ನಿವ ಭಾರತ ❘
ಸೇನಯೋರುಭಯೋರ್ಮಧ್ಯೇ ವಿಷೀದನ್ತಮಿದಂ ವಚಃ ‖ 10 ‖
ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ ❘
ಅಶೋಚ್ಯಾನನ್ವಶೋಚಸ್ತ್ವಂ ಪ್ರಜ್ಞಾವಾದಾಂಶ್ಚ ಭಾಷಸೇ ❘
ಗತಾಸೂನಗತಾಸೂಂಶ್ಚ ನಾನುಶೋಚನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾಃ ‖ 11 ‖
ನ ತ್ವೇವಾಹಂ ಜಾತು ನಾಸಂ ನ ತ್ವಂ ನೇಮೇ ಜನಾಧಿಪಾಃ ❘
ನ ಚೈವ ನ ಭವಿಷ್ಯಾಮಃ ಸರ್ವೇ ವಯಮತಃ ಪರಮ್ ‖ 12 ‖
ದೇಹಿನೋಽಸ್ಮಿನ್ಯಥಾ ದೇಹೇ ಕೌಮಾರಂ ಯೌವನಂ ಜರಾ ❘
ತಥಾ ದೇಹಾನ್ತರಪ್ರಾಪ್ತಿರ್ಧೀರಸ್ತತ್ರ ನ ಮುಹ್ಯತಿ ‖ 13 ‖
ಮಾತ್ರಾಸ್ಪರ್ಶಾಸ್ತು ಕೌನ್ತೇಯ ಶೀತೋಷ್ಣಸುಖದುಃಖದಾಃ ❘
ಆಗಮಾಪಾಯಿನೋಽನಿತ್ಯಾಸ್ತಾಂಸ್ತಿತಿಕ್ಷಸ್ವ ಭಾರತ ‖ 14 ‖
ಯಂ ಹಿ ನ ವ್ಯಥಯನ್ತ್ಯೇತೇ ಪುರುಷಂ ಪುರುಷರ್ಷಭ ❘
ಸಮದುಃಖಸುಖಂ ಧೀರಂ ಸೋಽಮೃತತ್ವಾಯ ಕಲ್ಪತೇ ‖ 15 ‖
ನಾಸತೋ ವಿದ್ಯತೇ ಭಾವೋ ನಾಭಾವೋ ವಿದ್ಯತೇ ಸತಃ ❘
ಉಭಯೋರಪಿ ದೃಷ್ಟೋಽನ್ತಸ್ತ್ವನಯೋಸ್ತತ್ತ್ವದರ್ಶಿಭಿಃ ‖ 16 ‖
ಅವಿನಾಶಿ ತು ತದ್ವಿದ್ಧಿ ಯೇನ ಸರ್ವಮಿದಂ ತತಮ್ ❘
ವಿನಾಶಮವ್ಯಯಸ್ಯಾಸ್ಯ ನ ಕಶ್ಚಿತ್ಕರ್ತುಮರ್ಹತಿ ‖ 17 ‖
ಅನ್ತವನ್ತ ಇಮೇ ದೇಹಾ ನಿತ್ಯಸ್ಯೋಕ್ತಾಃ ಶರೀರಿಣಃ ❘
ಅನಾಶಿನೋಽಪ್ರಮೇಯಸ್ಯ ತಸ್ಮಾದ್ಯುಧ್ಯಸ್ವ ಭಾರತ ‖ 18 ‖
ಯ ಏನಂ ವೇತ್ತಿ ಹನ್ತಾರಂ ಯಶ್ಚೈನಂ ಮನ್ಯತೇ ಹತಮ್ ❘
ಉಭೌ ತೌ ನ ವಿಜಾನೀತೋ ನಾಯಂ ಹನ್ತಿ ನ ಹನ್ಯತೇ ‖ 19 ‖
ನ ಜಾಯತೇ ಮ್ರಿಯತೇ ವಾ ಕದಾಚಿನ್ನಾಯಂ ಭೂತ್ವಾ ಭವಿತಾ ವಾ ನ ಭೂಯಃ❘
ಅಜೋ ನಿತ್ಯಃ ಶಾಶ್ವತೋಽಯಂ ಪುರಾಣೋ ನ ಹನ್ಯತೇ ಹನ್ಯಮಾನೇ ಶರೀರೇ ‖ 20 ‖
ವೇದಾವಿನಾಶಿನಂ ನಿತ್ಯಂ ಯ ಏನಮಜಮವ್ಯಯಮ್ ❘
ಅಥಂ ಸ ಪುರುಷಃ ಪಾರ್ಥ ಕಂ ಘಾತಯತಿ ಹನ್ತಿ ಕಮ್ ‖ 21‖
ವಾಸಾಂಸಿ ಜೀರ್ಣಾನಿ ಯಥಾ ವಿಹಾಯ ನವಾನಿ ಗೃಹ್ಣಾತಿ ನರೋಽಪರಾಣಿ❘
ತಥಾ ಶರೀರಾಣಿ ವಿಹಾಯ ಜೀರ್ಣಾನ್ಯನ್ಯಾನಿ ಸಂಯಾತಿ ನವಾನಿ ದೇಹೀ ‖ 22 ‖
ನೈನಂ ಛಿನ್ದನ್ತಿ ಶಸ್ತ್ರಾಣಿ ನೈನಂ ದಹತಿ ಪಾವಕಃ ❘
ನ ಚೈನಂ ಕ್ಲೇದಯನ್ತ್ಯಾಪೋ ನ ಶೋಷಯತಿ ಮಾರುತಃ ‖ 23 ‖
ಅಚ್ಛೇದ್ಯೋಽಯಮದಾಹ್ಯೋಽಯಮಕ್ಲೇದ್ಯೋಽಶೋಷ್ಯ ಏವ ಚ ❘
ನಿತ್ಯಃ ಸರ್ವಗತಃ ಸ್ಥಾಣುರಚಲೋಽಯಂ ಸನಾತನಃ ‖ 24 ‖
ಅವ್ಯಕ್ತೋಽಯಮಚಿನ್ತ್ಯೋಽಯಮವಿಕಾರ್ಯೋಽಯಮುಚ್ಯತೇ ❘
ತಸ್ಮಾದೇವಂ ವಿದಿತ್ವೈನಂ ನಾನುಶೋಚಿತುಮರ್ಹಸಿ ‖ 25 ‖
ಅಥ ಚೈನಂ ನಿತ್ಯಜಾತಂ ನಿತ್ಯಂ ವಾ ಮನ್ಯಸೇ ಮೃತಮ್ ❘
ತಥಾಪಿ ತ್ವಂ ಮಹಾಬಾಹೋ ನೈವಂ ಶೋಚಿತುಮರ್ಹಸಿ ‖ 26 ‖
ಜಾತಸ್ಯ ಹಿ ಧ್ರುವೋ ಮೃತ್ಯುರ್ಧ್ರುವಂ ಜನ್ಮ ಮೃತಸ್ಯ ಚ ❘
ತಸ್ಮಾದಪರಿಹಾರ್ಯೇಽರ್ಥೇ ನ ತ್ವಂ ಶೋಚಿತುಮರ್ಹಸಿ ‖ 27 ‖
ಅವ್ಯಕ್ತಾದೀನಿ ಭೂತಾನಿ ವ್ಯಕ್ತಮಧ್ಯಾನಿ ಭಾರತ ❘
ಅವ್ಯಕ್ತನಿಧನಾನ್ಯೇವ ತತ್ರ ಕಾ ಪರಿದೇವನಾ ‖ 28 ‖
ಆಶ್ಚರ್ಯವತ್ಪಶ್ಯತಿ ಕಶ್ಚಿದೇನಮಾಶ್ಚರ್ಯವದ್ವದತಿ ತಥೈವ ಚಾನ್ಯಃ❘
ಆಶ್ಚರ್ಯವಚ್ಚೈನಮನ್ಯಃ ಶೃಣೋತಿ ಶ್ರುತ್ವಾಪ್ಯೇನಂ ವೇದ ನ ಚೈವ ಕಶ್ಚಿತ್ ‖ 29 ‖
ದೇಹೀ ನಿತ್ಯಮವಧ್ಯೋಽಯಂ ದೇಹೇ ಸರ್ವಸ್ಯ ಭಾರತ ❘
ತಸ್ಮಾತ್ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನಿ ನ ತ್ವಂ ಶೋಚಿತುಮರ್ಹಸಿ ‖ 30 ‖
ಸ್ವಧರ್ಮಮಪಿ ಚಾವೇಕ್ಷ್ಯ ನ ವಿಕಮ್ಪಿತುಮರ್ಹಸಿ ❘
ಧರ್ಮ್ಯಾದ್ಧಿ ಯುದ್ಧಾಚ್ಛ್ರೇಯೋಽನ್ಯತ್ಕ್ಷತ್ರಿಯಸ್ಯ ನ ವಿದ್ಯತೇ ‖ 31 ‖
ಯದೃಚ್ಛಯಾ ಚೋಪಪನ್ನಂ ಸ್ವರ್ಗದ್ವಾರಮಪಾವೃತಮ್ ❘
ಸುಖಿನಃ ಕ್ಷತ್ರಿಯಾಃ ಪಾರ್ಥ ಲಭನ್ತೇ ಯುದ್ಧಮೀದೃಶಮ್ ‖ 32 ‖
ಅಥ ಚೇತ್ತ್ವಮಿಮಂ ಧರ್ಮ್ಯಂ ಸಙ್ಗ್ರಾಮಂ ನ ಕರಿಷ್ಯಸಿ ❘
ತತಃ ಸ್ವಧರ್ಮಂ ಕೀರ್ತಿಂ ಚ ಹಿತ್ವಾ ಪಾಪಮವಾಪ್ಸ್ಯಸಿ ‖ 33 ‖
ಅಕೀರ್ತಿಂ ಚಾಪಿ ಭೂತಾನಿ ಕಥಯಿಷ್ಯನ್ತಿ ತೇಽವ್ಯಯಾಮ್ ❘
ಸಮ್ಭಾವಿತಸ್ಯ ಚಾಕೀರ್ತಿರ್ಮರಣಾದತಿರಿಚ್ಯತೇ ‖ 34 ‖
ಭಯಾದ್ರಣಾದುಪರತಂ ಮಂಸ್ಯನ್ತೇ ತ್ವಾಂ ಮಹಾರಥಾಃ ❘
ಯೇಷಾಂ ಚ ತ್ವಂ ಬಹುಮತೋ ಭೂತ್ವಾ ಯಾಸ್ಯಸಿ ಲಾಘವಮ್ ‖ 35 ‖
ಅವಾಚ್ಯವಾದಾಂಶ್ಚ ಬಹೂನ್ವದಿಷ್ಯನ್ತಿ ತವಾಹಿತಾಃ ❘
ನಿನ್ದನ್ತಸ್ತವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಂ ತತೋ ದುಃಖತರಂ ನು ಕಿಮ್ ‖ 36 ‖
ಹತೋ ವಾ ಪ್ರಾಪ್ಸ್ಯಸಿ ಸ್ವರ್ಗಂ ಜಿತ್ವಾ ವಾ ಭೋಕ್ಷ್ಯಸೇ ಮಹೀಮ್ ❘
ತಸ್ಮಾದುತ್ತಿಷ್ಠ ಕೌನ್ತೇಯ ಯುದ್ಧಾಯ ಕೃತನಿಶ್ಚಯಃ ‖ 37 ‖
ಸುಖದುಃಖೇ ಸಮೇ ಕೃತ್ವಾ ಲಾಭಾಲಾಭೌ ಜಯಾಜಯೌ ❘
ತತೋ ಯುದ್ಧಾಯ ಯುಜ್ಯಸ್ವ ನೈವಂ ಪಾಪಮವಾಪ್ಸ್ಯಸಿ ‖ 38 ‖
ಏಷಾ ತೇಽಭಿಹಿತಾ ಸಾಙ್ಖ್ಯೇ ಬುದ್ಧಿರ್ಯೋಗೇ ತ್ವಿಮಾಂ ಶೃಣು ❘
ಬುದ್ಧ್ಯಾ ಯುಕ್ತೋ ಯಯಾ ಪಾರ್ಥ ಕರ್ಮಬನ್ಧಂ ಪ್ರಹಾಸ್ಯಸಿ ‖ 39 ‖
ನೇಹಾಭಿಕ್ರಮನಾಶೋಽಸ್ತಿ ಪ್ರತ್ಯವಾಯೋ ನ ವಿದ್ಯತೇ ❘
ಸ್ವಲ್ಪಮಪ್ಯಸ್ಯ ಧರ್ಮಸ್ಯ ತ್ರಾಯತೇ ಮಹತೋ ಭಯಾತ್ ‖ 40 ‖
ವ್ಯವಸಾಯಾತ್ಮಿಕಾ ಬುದ್ಧಿರೇಕೇಹ ಕುರುನನ್ದನ ❘
ಬಹುಶಾಖಾ ಹ್ಯನನ್ತಾಶ್ಚ ಬುದ್ಧಯೋಽವ್ಯವಸಾಯಿನಾಮ್ ‖ 41 ‖
ಯಾಮಿಮಾಂ ಪುಷ್ಪಿತಾಂ ವಾಚಂ ಪ್ರವದನ್ತ್ಯವಿಪಶ್ಚಿತಃ ❘
ವೇದವಾದರತಾಃ ಪಾರ್ಥ ನಾನ್ಯದಸ್ತೀತಿ ವಾದಿನಃ ‖ 42 ‖
ಕಾಮಾತ್ಮಾನಃ ಸ್ವರ್ಗಪರಾ ಜನ್ಮಕರ್ಮಫಲಪ್ರದಾಮ್ ❘
ಕ್ರಿಯಾವಿಶೇಷಬಹುಲಾಂ ಭೋಗೈಶ್ವರ್ಯಗತಿಂ ಪ್ರತಿ ‖ 43 ‖
ಭೋಗೈಶ್ವರ್ಯಪ್ರಸಕ್ತಾನಾಂ ತಯಾಪಹೃತಚೇತಸಾಮ್ ❘
ವ್ಯವಸಾಯಾತ್ಮಿಕಾ ಬುದ್ಧಿಃ ಸಮಾಧೌ ನ ವಿಧೀಯತೇ ‖ 44 ‖
ತ್ರೈಗುಣ್ಯವಿಷಯಾ ವೇದಾ ನಿಸ್ತ್ರೈಗುಣ್ಯೋ ಭವಾರ್ಜುನ ❘
ನಿರ್ದ್ವನ್ದ್ವೋ ನಿತ್ಯಸತ್ತ್ವಸ್ಥೋ ನಿರ್ಯೋಗಕ್ಷೇಮ ಆತ್ಮವಾನ್ ‖ 45 ‖
ಯಾವಾನರ್ಥ ಉದಪಾನೇ ಸರ್ವತಃ ಸಮ್ಪ್ಲುತೋದಕೇ ❘
ತಾವಾನ್ಸರ್ವೇಷು ವೇದೇಷು ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯ ವಿಜಾನತಃ ‖ 46 ‖
ಕರ್ಮಣ್ಯೇವಾಧಿಕಾರಸ್ತೇ ಮಾ ಫಲೇಷು ಕದಾಚನ ❘
ಮಾ ಕರ್ಮಫಲಹೇತುರ್ಭೂರ್ಮಾ ತೇ ಸಙ್ಗೋಽಸ್ತ್ವಕರ್ಮಣಿ ‖ 47 ‖
ಯೋಗಸ್ಥಃ ಕುರು ಕರ್ಮಾಣಿ ಸಙ್ಗಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಧನಞ್ಜಯ ❘
ಸಿದ್ಧ್ಯಸಿದ್ಧ್ಯೋಃ ಸಮೋ ಭೂತ್ವಾ ಸಮತ್ವಂ ಯೋಗ ಉಚ್ಯತೇ ‖ 48 ‖
ದೂರೇಣ ಹ್ಯವರಂ ಕರ್ಮ ಬುದ್ಧಿಯೋಗಾದ್ಧನಞ್ಜಯ ❘
ಬುದ್ಧೌ ಶರಣಮನ್ವಿಚ್ಛ ಕೃಪಣಾಃ ಫಲಹೇತವಃ ‖ 49 ‖
ಬುದ್ಧಿಯುಕ್ತೋ ಜಹಾತೀಹ ಉಭೇ ಸುಕೃತದುಷ್ಕೃತೇ ❘
ತಸ್ಮಾದ್ಯೋಗಾಯ ಯುಜ್ಯಸ್ವ ಯೋಗಃ ಕರ್ಮಸು ಕೌಶಲಮ್ ‖ 50 ‖
ಕರ್ಮಜಂ ಬುದ್ಧಿಯುಕ್ತಾ ಹಿ ಫಲಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಮನೀಷಿಣಃ ❘
ಜನ್ಮಬನ್ಧವಿನಿರ್ಮುಕ್ತಾಃ ಪದಂ ಗಚ್ಛನ್ತ್ಯನಾಮಯಮ್ ‖ 51 ‖
ಯದಾ ತೇ ಮೋಹಕಲಿಲಂ ಬುದ್ಧಿರ್ವ್ಯತಿತರಿಷ್ಯತಿ ❘
ತದಾ ಗನ್ತಾಸಿ ನಿರ್ವೇದಂ ಶ್ರೋತವ್ಯಸ್ಯ ಶ್ರುತಸ್ಯ ಚ ‖ 52 ‖
ಶ್ರುತಿವಿಪ್ರತಿಪನ್ನಾ ತೇ ಯದಾ ಸ್ಥಾಸ್ಯತಿ ನಿಶ್ಚಲಾ ❘
ಸಮಾಧಾವಚಲಾ ಬುದ್ಧಿಸ್ತದಾ ಯೋಗಮವಾಪ್ಸ್ಯಸಿ ‖ 53 ‖
ಅರ್ಜುನ ಉವಾಚ ❘
ಸ್ಥಿತಪ್ರಜ್ಞಸ್ಯ ಕಾ ಭಾಷಾ ಸಮಾಧಿಸ್ಥಸ್ಯ ಕೇಶವ ❘
ಸ್ಥಿತಧೀಃ ಕಿಂ ಪ್ರಭಾಷೇತ ಕಿಮಾಸೀತ ವ್ರಜೇತ ಕಿಮ್ ‖ 54 ‖
ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ ❘
ಪ್ರಜಹಾತಿ ಯದಾ ಕಾಮಾನ್ಸರ್ವಾನ್ಪಾರ್ಥ ಮನೋಗತಾನ್ ❘
ಆತ್ಮನ್ಯೇವಾತ್ಮನಾ ತುಷ್ಟಃ ಸ್ಥಿತಪ್ರಜ್ಞಸ್ತದೋಚ್ಯತೇ ‖ 55 ‖
ದುಃಖೇಷ್ವನುದ್ವಿಗ್ನಮನಾಃ ಸುಖೇಷು ವಿಗತಸ್ಪೃಹಃ ❘
ವೀತರಾಗಭಯಕ್ರೋಧಃ ಸ್ಥಿತಧೀರ್ಮುನಿರುಚ್ಯತೇ ‖ 56 ‖
ಯಃ ಸರ್ವತ್ರಾನಭಿಸ್ನೇಹಸ್ತತ್ತತ್ಪ್ರಾಪ್ಯ ಶುಭಾಶುಭಮ್ ❘
ನಾಭಿನನ್ದತಿ ನ ದ್ವೇಷ್ಟಿ ತಸ್ಯ ಪ್ರಜ್ಞಾ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಾ ‖ 57 ‖
ಯದಾ ಸಂಹರತೇ ಚಾಯಂ ಕೂರ್ಮೋಽಙ್ಗಾನೀವ ಸರ್ವಶಃ ❘
ಇನ್ದ್ರಿಯಾಣೀನ್ದ್ರಿಯಾರ್ಥೇಭ್ಯಸ್ತಸ್ಯ ಪ್ರಜ್ಞಾ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಾ ‖ 58 ‖
ವಿಷಯಾ ವಿನಿವರ್ತನ್ತೇ ನಿರಾಹಾರಸ್ಯ ದೇಹಿನಃ ❘
ರಸವರ್ಜಂ ರಸೋಽಪ್ಯಸ್ಯ ಪರಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ನಿವರ್ತತೇ ‖ 59 ‖
ಯತತೋ ಹ್ಯಪಿ ಕೌನ್ತೇಯ ಪುರುಷಸ್ಯ ವಿಪಶ್ಚಿತಃ ❘
ಇನ್ದ್ರಿಯಾಣಿ ಪ್ರಮಾಥೀನಿ ಹರನ್ತಿ ಪ್ರಸಭಂ ಮನಃ ‖ 60 ‖
ತಾನಿ ಸರ್ವಾಣಿ ಸಂಯಮ್ಯ ಯುಕ್ತ ಆಸೀತ ಮತ್ಪರಃ ❘
ವಶೇ ಹಿ ಯಸ್ಯೇನ್ದ್ರಿಯಾಣಿ ತಸ್ಯ ಪ್ರಜ್ಞಾ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಾ ‖ 61 ‖
ಧ್ಯಾಯತೋ ವಿಷಯಾನ್ಪುಂಸಃ ಸಙ್ಗಸ್ತೇಷೂಪಜಾಯತೇ ❘
ಸಙ್ಗಾತ್ಸಞ್ಜಾಯತೇ ಕಾಮಃ ಕಾಮಾತ್ಕ್ರೋಧೋಽಭಿಜಾಯತೇ ‖ 62 ‖
ಕ್ರೋಧಾದ್ಭವತಿ ಸಂಮೋಹಃ ಸಂಮೋಹಾತ್ಸ್ಮೃತಿವಿಭ್ರಮಃ ❘
ಸ್ಮೃತಿಭ್ರಂಶಾದ್ಬುದ್ಧಿನಾಶೋ ಬುದ್ಧಿನಾಶಾತ್ಪ್ರಣಶ್ಯತಿ ‖ 63 ‖
ರಾಗದ್ವೇಷವಿಮುಕ್ತೈಸ್ತು ವಿಷಯಾನಿನ್ದ್ರಿಯೈಶ್ಚರನ್ ❘
ಆತ್ಮವಶ್ಯೈರ್ವಿಧೇಯಾತ್ಮಾ ಪ್ರಸಾದಮಧಿಗಚ್ಛತಿ ‖ 64 ‖
ಪ್ರಸಾದೇ ಸರ್ವದುಃಖಾನಾಂ ಹಾನಿರಸ್ಯೋಪಜಾಯತೇ ❘
ಪ್ರಸನ್ನಚೇತಸೋ ಹ್ಯಾಶು ಬುದ್ಧಿಃ ಪರ್ಯವತಿಷ್ಠತೇ ‖ 65 ‖
ನಾಸ್ತಿ ಬುದ್ಧಿರಯುಕ್ತಸ್ಯ ನ ಚಾಯುಕ್ತಸ್ಯ ಭಾವನಾ ❘
ನ ಚಾಭಾವಯತಃ ಶಾನ್ತಿರಶಾನ್ತಸ್ಯ ಕುತಃ ಸುಖಮ್ ‖ 66 ‖
ಇನ್ದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಹಿ ಚರತಾಂ ಯನ್ಮನೋಽನುವಿಧೀಯತೇ ❘
ತದಸ್ಯ ಹರತಿ ಪ್ರಜ್ಞಾಂ ವಾಯುರ್ನಾವಮಿವಾಮ್ಭಸಿ ‖ 67 ‖
ತಸ್ಮಾದ್ಯಸ್ಯ ಮಹಾಬಾಹೋ ನಿಗೃಹೀತಾನಿ ಸರ್ವಶಃ ❘
ಇನ್ದ್ರಿಯಾಣೀನ್ದ್ರಿಯಾರ್ಥೇಭ್ಯಸ್ತಸ್ಯ ಪ್ರಜ್ಞಾ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಾ ‖ 68 ‖
ಯಾ ನಿಶಾ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ತಸ್ಯಾಂ ಜಾಗರ್ತಿ ಸಂಯಮೀ ❘
ಯಸ್ಯಾಂ ಜಾಗ್ರತಿ ಭೂತಾನಿ ಸಾ ನಿಶಾ ಪಶ್ಯತೋ ಮುನೇಃ ‖ 69 ‖
ಆಪೂರ್ಯಮಾಣಮಚಲಪ್ರತಿಷ್ಠಂ ಸಮುದ್ರಮಾಪಃ ಪ್ರವಿಶನ್ತಿ ಯದ್ವತ್❘
ತದ್ವತ್ಕಾಮಾ ಯಂ ಪ್ರವಿಶನ್ತಿ ಸರ್ವೇ ಸ ಶಾನ್ತಿಮಾಪ್ನೋತಿ ನ ಕಾಮಕಾಮೀ ‖ 70 ‖
ವಿಹಾಯ ಕಾಮಾನ್ಯಃ ಸರ್ವಾನ್ಪುಮಾಂಶ್ಚರತಿ ನಿಃಸ್ಪೃಹಃ ❘
ನಿರ್ಮಮೋ ನಿರಹಙ್ಕಾರಃ ಸ ಶಾನ್ತಿಮಧಿಗಚ್ಛತಿ ‖ 71 ‖
ಏಷಾ ಬ್ರಾಹ್ಮೀ ಸ್ಥಿತಿಃ ಪಾರ್ಥ ನೈನಾಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ವಿಮುಹ್ಯತಿ ❘
ಸ್ಥಿತ್ವಾಸ್ಯಾಮನ್ತಕಾಲೇಽಪಿ ಬ್ರಹ್ಮನಿರ್ವಾಣಮೃಚ್ಛತಿ ‖ 72 ‖
ಓಂ ತತ್ಸದಿತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಸೂಪನಿಷತ್ಸು ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಂ ಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರೇ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣಾರ್ಜುನಸಂವಾದೇ
ಸಾಙ್ಖ್ಯಯೋಗೋ ನಾಮ ದ್ವಿತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃ ‖2 ‖\f1
\f2
శ్రీమద్ భగవద్ గీత ద్వితీయోఽధ్యాయః
అథ ద్వితీయోఽధ్యాయః ❘
సఞ్జయ ఉవాచ ❘
తం తథా కృపయావిష్టమశ్రుపూర్ణాకులేక్షణమ్ ❘
విషీదన్తమిదం వాక్యమువాచ మధుసూదనః ‖ 1 ‖
శ్రీభగవానువాచ ❘
కుతస్త్వా కశ్మలమిదం విషమే సముపస్థితమ్ ❘
అనార్యజుష్టమస్వర్గ్యమకీర్తికరమర్జున ‖ 2 ‖
క్లైబ్యం మా స్మ గమః పార్థ నైతత్త్వయ్యుపపద్యతే ❘
క్షుద్రం హృదయదౌర్బల్యం త్యక్త్వోత్తిష్ఠ పరన్తప ‖ 3 ‖
అర్జున ఉవాచ ❘
కథం భీష్మమహం సాఙ్ఖ్యే ద్రోణం చ మధుసూదన ❘
ఇషుభిః ప్రతియోత్స్యామి పూజార్హావరిసూదన ‖ 4 ‖
గురూనహత్వా హి మహానుభావాన్శ్రేయో భోక్తుం భైక్ష్యమపీహ లోకే ❘
హత్వార్థకామాంస్తు గురునిహైవ భుఞ్జీయ భోగానఽరుధిరప్రదిగ్ధాన్ ‖ 5 ‖
న చైతద్విద్మః కతరన్నో గరీయో యద్వా జయేమ యది వా నో జయేయుః❘
యానేవ హత్వా న జిజీవిషామస్తేఽవస్థితాః ప్రముఖే ధార్తరాష్ట్రాః ‖ 6 ‖
కార్పణ్యదోషోపహతస్వభావః పృచ్ఛామి త్వాం ధర్మసంమూఢచేతాః❘
యచ్ఛ్రేయః స్యాన్నిశ్చితం బ్రూహి తన్మే శిష్యస్తేఽహం శాధి మాం త్వాం ప్రపన్నమ్ ‖ 7 ‖
న హి ప్రపశ్యామి మమాపనుద్యాద్యచ్ఛోకముచ్ఛోషణమిన్ద్రియాణామ్❘
అవాప్య భూమావసపత్నమృద్ధం రాజ్యం సురాణామపి చాధిపత్యమ్ ‖ 8 ‖
సఞ్జయ ఉవాచ ❘
ఏవముక్త్వా హృషీకేశం గుడాకేశః పరన్తప ❘
న యోత్స్య ఇతి గోవిన్దముక్త్వా తూష్ణీం బభూవ హ ‖ 9 ‖
తమువాచ హృషీకేశః ప్రహసన్నివ భారత ❘
సేనయోరుభయోర్మధ్యే విషీదన్తమిదం వచః ‖ 10 ‖
శ్రీభగవానువాచ ❘
అశోచ్యానన్వశోచస్త్వం ప్రజ్ఞావాదాంశ్చ భాషసే ❘
గతాసూనగతాసూంశ్చ నానుశోచన్తి పణ్డితాః ‖ 11 ‖
న త్వేవాహం జాతు నాసం న త్వం నేమే జనాధిపాః ❘
న చైవ న భవిష్యామః సర్వే వయమతః పరమ్ ‖ 12 ‖
దేహినోఽస్మిన్యథా దేహే కౌమారం యౌవనం జరా ❘
తథా దేహాన్తరప్రాప్తిర్ధీరస్తత్ర న ముహ్యతి ‖ 13 ‖
మాత్రాస్పర్శాస్తు కౌన్తేయ శీతోష్ణసుఖదుఃఖదాః ❘
ఆగమాపాయినోఽనిత్యాస్తాంస్తితిక్షస్వ భారత ‖ 14 ‖
యం హి న వ్యథయన్త్యేతే పురుషం పురుషర్షభ ❘
సమదుఃఖసుఖం ధీరం సోఽమృతత్వాయ కల్పతే ‖ 15 ‖
నాసతో విద్యతే భావో నాభావో విద్యతే సతః ❘
ఉభయోరపి దృష్టోఽన్తస్త్వనయోస్తత్త్వదర్శిభిః ‖ 16 ‖
అవినాశి తు తద్విద్ధి యేన సర్వమిదం తతమ్ ❘
వినాశమవ్యయస్యాస్య న కశ్చిత్కర్తుమర్హతి ‖ 17 ‖
అన్తవన్త ఇమే దేహా నిత్యస్యోక్తాః శరీరిణః ❘
అనాశినోఽప్రమేయస్య తస్మాద్యుధ్యస్వ భారత ‖ 18 ‖
య ఏనం వేత్తి హన్తారం యశ్చైనం మన్యతే హతమ్ ❘
ఉభౌ తౌ న విజానీతో నాయం హన్తి న హన్యతే ‖ 19 ‖
న జాయతే మ్రియతే వా కదాచిన్నాయం భూత్వా భవితా వా న భూయః❘
అజో నిత్యః శాశ్వతోఽయం పురాణో న హన్యతే హన్యమానే శరీరే ‖ 20 ‖
వేదావినాశినం నిత్యం య ఏనమజమవ్యయమ్ ❘
అథం స పురుషః పార్థ కం ఘాతయతి హన్తి కమ్ ‖ 21‖
వాసాంసి జీర్ణాని యథా విహాయ నవాని గృహ్ణాతి నరోఽపరాణి❘
తథా శరీరాణి విహాయ జీర్ణాన్యన్యాని సంయాతి నవాని దేహీ ‖ 22 ‖
నైనం ఛిన్దన్తి శస్త్రాణి నైనం దహతి పావకః ❘
న చైనం క్లేదయన్త్యాపో న శోషయతి మారుతః ‖ 23 ‖
అచ్ఛేద్యోఽయమదాహ్యోఽయమక్లేద్యోఽశోష్య ఏవ చ ❘
నిత్యః సర్వగతః స్థాణురచలోఽయం సనాతనః ‖ 24 ‖
అవ్యక్తోఽయమచిన్త్యోఽయమవికార్యోఽయముచ్యతే ❘
తస్మాదేవం విదిత్వైనం నానుశోచితుమర్హసి ‖ 25 ‖
అథ చైనం నిత్యజాతం నిత్యం వా మన్యసే మృతమ్ ❘
తథాపి త్వం మహాబాహో నైవం శోచితుమర్హసి ‖ 26 ‖
జాతస్య హి ధ్రువో మృత్యుర్ధ్రువం జన్మ మృతస్య చ ❘
తస్మాదపరిహార్యేఽర్థే న త్వం శోచితుమర్హసి ‖ 27 ‖
అవ్యక్తాదీని భూతాని వ్యక్తమధ్యాని భారత ❘
అవ్యక్తనిధనాన్యేవ తత్ర కా పరిదేవనా ‖ 28 ‖
ఆశ్చర్యవత్పశ్యతి కశ్చిదేనమాశ్చర్యవద్వదతి తథైవ చాన్యః❘
ఆశ్చర్యవచ్చైనమన్యః శృణోతి శ్రుత్వాప్యేనం వేద న చైవ కశ్చిత్ ‖ 29 ‖
దేహీ నిత్యమవధ్యోఽయం దేహే సర్వస్య భారత ❘
తస్మాత్సర్వాణి భూతాని న త్వం శోచితుమర్హసి ‖ 30 ‖
స్వధర్మమపి చావేక్ష్య న వికమ్పితుమర్హసి ❘
ధర్మ్యాద్ధి యుద్ధాచ్ఛ్రేయోఽన్యత్క్షత్రియస్య న విద్యతే ‖ 31 ‖
యదృచ్ఛయా చోపపన్నం స్వర్గద్వారమపావృతమ్ ❘
సుఖినః క్షత్రియాః పార్థ లభన్తే యుద్ధమీదృశమ్ ‖ 32 ‖
అథ చేత్త్వమిమం ధర్మ్యం సఙ్గ్రామం న కరిష్యసి ❘
తతః స్వధర్మం కీర్తిం చ హిత్వా పాపమవాప్స్యసి ‖ 33 ‖
అకీర్తిం చాపి భూతాని కథయిష్యన్తి తేఽవ్యయామ్ ❘
సమ్భావితస్య చాకీర్తిర్మరణాదతిరిచ్యతే ‖ 34 ‖
భయాద్రణాదుపరతం మంస్యన్తే త్వాం మహారథాః ❘
యేషాం చ త్వం బహుమతో భూత్వా యాస్యసి లాఘవమ్ ‖ 35 ‖
అవాచ్యవాదాంశ్చ బహూన్వదిష్యన్తి తవాహితాః ❘
నిన్దన్తస్తవ సామర్థ్యం తతో దుఃఖతరం ను కిమ్ ‖ 36 ‖
హతో వా ప్రాప్స్యసి స్వర్గం జిత్వా వా భోక్ష్యసే మహీమ్ ❘
తస్మాదుత్తిష్ఠ కౌన్తేయ యుద్ధాయ కృతనిశ్చయః ‖ 37 ‖
సుఖదుఃఖే సమే కృత్వా లాభాలాభౌ జయాజయౌ ❘
తతో యుద్ధాయ యుజ్యస్వ నైవం పాపమవాప్స్యసి ‖ 38 ‖
ఏషా తేఽభిహితా సాఙ్ఖ్యే బుద్ధిర్యోగే త్విమాం శృణు ❘
బుద్ధ్యా యుక్తో యయా పార్థ కర్మబన్ధం ప్రహాస్యసి ‖ 39 ‖
నేహాభిక్రమనాశోఽస్తి ప్రత్యవాయో న విద్యతే ❘
స్వల్పమప్యస్య ధర్మస్య త్రాయతే మహతో భయాత్ ‖ 40 ‖
వ్యవసాయాత్మికా బుద్ధిరేకేహ కురునన్దన ❘
బహుశాఖా హ్యనన్తాశ్చ బుద్ధయోఽవ్యవసాయినామ్ ‖ 41 ‖
యామిమాం పుష్పితాం వాచం ప్రవదన్త్యవిపశ్చితః ❘
వేదవాదరతాః పార్థ నాన్యదస్తీతి వాదినః ‖ 42 ‖
కామాత్మానః స్వర్గపరా జన్మకర్మఫలప్రదామ్ ❘
క్రియావిశేషబహులాం భోగైశ్వర్యగతిం ప్రతి ‖ 43 ‖
భోగైశ్వర్యప్రసక్తానాం తయాపహృతచేతసామ్ ❘
వ్యవసాయాత్మికా బుద్ధిః సమాధౌ న విధీయతే ‖ 44 ‖
త్రైగుణ్యవిషయా వేదా నిస్త్రైగుణ్యో భవార్జున ❘
నిర్ద్వన్ద్వో నిత్యసత్త్వస్థో నిర్యోగక్షేమ ఆత్మవాన్ ‖ 45 ‖
యావానర్థ ఉదపానే సర్వతః సమ్ప్లుతోదకే ❘
తావాన్సర్వేషు వేదేషు బ్రాహ్మణస్య విజానతః ‖ 46 ‖
కర్మణ్యేవాధికారస్తే మా ఫలేషు కదాచన ❘
మా కర్మఫలహేతుర్భూర్మా తే సఙ్గోఽస్త్వకర్మణి ‖ 47 ‖
యోగస్థః కురు కర్మాణి సఙ్గం త్యక్త్వా ధనఞ్జయ ❘
సిద్ధ్యసిద్ధ్యోః సమో భూత్వా సమత్వం యోగ ఉచ్యతే ‖ 48 ‖
దూరేణ హ్యవరం కర్మ బుద్ధియోగాద్ధనఞ్జయ ❘
బుద్ధౌ శరణమన్విచ్ఛ కృపణాః ఫలహేతవః ‖ 49 ‖
బుద్ధియుక్తో జహాతీహ ఉభే సుకృతదుష్కృతే ❘
తస్మాద్యోగాయ యుజ్యస్వ యోగః కర్మసు కౌశలమ్ ‖ 50 ‖
కర్మజం బుద్ధియుక్తా హి ఫలం త్యక్త్వా మనీషిణః ❘
జన్మబన్ధవినిర్ముక్తాః పదం గచ్ఛన్త్యనామయమ్ ‖ 51 ‖
యదా తే మోహకలిలం బుద్ధిర్వ్యతితరిష్యతి ❘
తదా గన్తాసి నిర్వేదం శ్రోతవ్యస్య శ్రుతస్య చ ‖ 52 ‖
శ్రుతివిప్రతిపన్నా తే యదా స్థాస్యతి నిశ్చలా ❘
సమాధావచలా బుద్ధిస్తదా యోగమవాప్స్యసి ‖ 53 ‖
అర్జున ఉవాచ ❘
స్థితప్రజ్ఞస్య కా భాషా సమాధిస్థస్య కేశవ ❘
స్థితధీః కిం ప్రభాషేత కిమాసీత వ్రజేత కిమ్ ‖ 54 ‖
శ్రీభగవానువాచ ❘
ప్రజహాతి యదా కామాన్సర్వాన్పార్థ మనోగతాన్ ❘
ఆత్మన్యేవాత్మనా తుష్టః స్థితప్రజ్ఞస్తదోచ్యతే ‖ 55 ‖
దుఃఖేష్వనుద్విగ్నమనాః సుఖేషు విగతస్పృహః ❘
వీతరాగభయక్రోధః స్థితధీర్మునిరుచ్యతే ‖ 56 ‖
యః సర్వత్రానభిస్నేహస్తత్తత్ప్రాప్య శుభాశుభమ్ ❘
నాభినన్దతి న ద్వేష్టి తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ‖ 57 ‖
యదా సంహరతే చాయం కూర్మోఽఙ్గానీవ సర్వశః ❘
ఇన్ద్రియాణీన్ద్రియార్థేభ్యస్తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ‖ 58 ‖
విషయా వినివర్తన్తే నిరాహారస్య దేహినః ❘
రసవర్జం రసోఽప్యస్య పరం దృష్ట్వా నివర్తతే ‖ 59 ‖
యతతో హ్యపి కౌన్తేయ పురుషస్య విపశ్చితః ❘
ఇన్ద్రియాణి ప్రమాథీని హరన్తి ప్రసభం మనః ‖ 60 ‖
తాని సర్వాణి సంయమ్య యుక్త ఆసీత మత్పరః ❘
వశే హి యస్యేన్ద్రియాణి తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ‖ 61 ‖
ధ్యాయతో విషయాన్పుంసః సఙ్గస్తేషూపజాయతే ❘
సఙ్గాత్సఞ్జాయతే కామః కామాత్క్రోధోఽభిజాయతే ‖ 62 ‖
క్రోధాద్భవతి సంమోహః సంమోహాత్స్మృతివిభ్రమః ❘
స్మృతిభ్రంశాద్బుద్ధినాశో బుద్ధినాశాత్ప్రణశ్యతి ‖ 63 ‖
రాగద్వేషవిముక్తైస్తు విషయానిన్ద్రియైశ్చరన్ ❘
ఆత్మవశ్యైర్విధేయాత్మా ప్రసాదమధిగచ్ఛతి ‖ 64 ‖
ప్రసాదే సర్వదుఃఖానాం హానిరస్యోపజాయతే ❘
ప్రసన్నచేతసో హ్యాశు బుద్ధిః పర్యవతిష్ఠతే ‖ 65 ‖
నాస్తి బుద్ధిరయుక్తస్య న చాయుక్తస్య భావనా ❘
న చాభావయతః శాన్తిరశాన్తస్య కుతః సుఖమ్ ‖ 66 ‖
ఇన్ద్రియాణాం హి చరతాం యన్మనోఽనువిధీయతే ❘
తదస్య హరతి ప్రజ్ఞాం వాయుర్నావమివామ్భసి ‖ 67 ‖
తస్మాద్యస్య మహాబాహో నిగృహీతాని సర్వశః ❘
ఇన్ద్రియాణీన్ద్రియార్థేభ్యస్తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ‖ 68 ‖
యా నిశా సర్వభూతానాం తస్యాం జాగర్తి సంయమీ ❘
యస్యాం జాగ్రతి భూతాని సా నిశా పశ్యతో మునేః ‖ 69 ‖
ఆపూర్యమాణమచలప్రతిష్ఠం సముద్రమాపః ప్రవిశన్తి యద్వత్❘
తద్వత్కామా యం ప్రవిశన్తి సర్వే స శాన్తిమాప్నోతి న కామకామీ ‖ 70 ‖
విహాయ కామాన్యః సర్వాన్పుమాంశ్చరతి నిఃస్పృహః ❘
నిర్మమో నిరహఙ్కారః స శాన్తిమధిగచ్ఛతి ‖ 71 ‖
ఏషా బ్రాహ్మీ స్థితిః పార్థ నైనాం ప్రాప్య విముహ్యతి ❘
స్థిత్వాస్యామన్తకాలేఽపి బ్రహ్మనిర్వాణమృచ్ఛతి ‖ 72 ‖
ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
సాఙ్ఖ్యయోగో నామ ద్వితీయోఽధ్యాయః ‖2 ‖\f1
\f2
ஶ்ரீமத்3 ப4க3வத்3 கீ3த த்3விதீயோத்4யாயஃ
அத2 த்3விதீயோத்4யாயஃ ❘
ஸஂஜய உவாச ❘
தம் ததா2 க்ருபயாவிஷ்டமஶ்ருபூர்ணாகுலேக்ஷணம் ❘
விஷீத3ந்தமித3ம் வாக்யமுவாச மது4ஸூத3நஃ ‖ 1 ‖
ஶ்ரீப4க3வாநுவாச ❘
குதஸ்த்வா கஶ்மலமித3ம் விஷமே ஸமுபஸ்தி2தம் ❘
அநார்யஜுஷ்டமஸ்வர்க்3யமகீர்திகரமர்ஜுந ‖ 2 ‖
க்லைப்3யம் மா ஸ்ம க3மஃ பார்த2 நைதத்த்வய்யுபபத்3யதே ❘
க்ஷுத்3ரம் ஹ்ருத3யதௌ3ர்ப3ல்யம் த்யக்த்வோத்திஷ்ட2 பரந்தப ‖ 3 ‖
அர்ஜுந உவாச ❘
கத2ம் பீ4ஷ்மமஹம் ஸாங்க்2யே த்3ரோணம் ச மது4ஸூத3ந ❘
இஷுபி4ஃ ப்ரதியோத்ஸ்யாமி பூஜார்ஹாவரிஸூத3ந ‖ 4 ‖
கு3ரூநஹத்வா ஹி மஹாநுபா4வாந்ஶ்ரேயோ போ4க்தும் பை4க்ஷ்யமபீஹ லோகே ❘
ஹத்வார்த2காமாம்ஸ்து கு3ருநிஹைவ பு4ஂஜீய போ4கா3ந்ருதி4ரப்ரதி3க்3தா4ந் ‖ 5 ‖
ந சைதத்3வித்3மஃ கதரந்நோ க3ரீயோ யத்3வா ஜயேம யதி3 வா நோ ஜயேயுஃ❘
யாநேவ ஹத்வா ந ஜிஜீவிஷாமஸ்தேவஸ்தி2தாஃ ப்ரமுகே2 தா4ர்தராஷ்ட்ராஃ ‖ 6 ‖
கார்பண்யதோ3ஷோபஹதஸ்வபா4வஃ ப்ருச்சா2மி த்வாம் த4ர்மஸம்மூட4சேதாஃ❘
யச்ச்2ரேயஃ ஸ்யாந்நிஶ்சிதம் ப்3ரூஹி தந்மே ஶிஷ்யஸ்தேஹம் ஶாதி4 மாம் த்வாம் ப்ரபந்நம் ‖ 7 ‖
ந ஹி ப்ரபஶ்யாமி மமாபநுத்3யாத்3யச்சோ2கமுச்சோ2ஷணமிந்த்3ரியாணாம்❘
அவாப்ய பூ4மாவஸபத்நம்ருத்3த4ம் ராஜ்யம் ஸுராணாமபி சாதி4பத்யம் ‖ 8 ‖
ஸஂஜய உவாச ❘
ஏவமுக்த்வா ஹ்ருஷீகேஶம் கு3டா3கேஶஃ பரந்தப ❘
ந யோத்ஸ்ய இதி கோ3விந்த3முக்த்வா தூஷ்ணீம் ப3பூ4வ ஹ ‖ 9 ‖
தமுவாச ஹ்ருஷீகேஶஃ ப்ரஹஸந்நிவ பா4ரத ❘
ஸேநயோருப4யோர்மத்4யே விஷீத3ந்தமித3ம் வசஃ ‖ 1௦ ‖
ஶ்ரீப4க3வாநுவாச ❘
அஶோச்யாநந்வஶோசஸ்த்வம் ப்ரஜ்ஞாவாதா3ம்ஶ்ச பா4ஷஸே ❘
க3தாஸூநக3தாஸூம்ஶ்ச நாநுஶோசந்தி பண்டி3தாஃ ‖ 11 ‖
ந த்வேவாஹம் ஜாது நாஸம் ந த்வம் நேமே ஜநாதி4பாஃ ❘
ந சைவ ந ப4விஷ்யாமஃ ஸர்வே வயமதஃ பரம் ‖ 12 ‖
தே3ஹிநோஸ்மிந்யதா2 தே3ஹே கௌமாரம் யௌவநம் ஜரா ❘
ததா2 தே3ஹாந்தரப்ராப்திர்தீ4ரஸ்தத்ர ந முஹ்யதி ‖ 13 ‖
மாத்ராஸ்பர்ஶாஸ்து கௌந்தேய ஶீதோஷ்ணஸுக2து3ஃக2தா3ஃ ❘
ஆக3மாபாயிநோநித்யாஸ்தாம்ஸ்திதிக்ஷஸ்வ பா4ரத ‖ 14 ‖
யம் ஹி ந வ்யத2யந்த்யேதே புருஷம் புருஷர்ஷப4 ❘
ஸமது3ஃக2ஸுக2ம் தீ4ரம் ஸோம்ருதத்வாய கல்பதே ‖ 15 ‖
நாஸதோ வித்3யதே பா4வோ நாபா4வோ வித்3யதே ஸதஃ ❘
உப4யோரபி த்3ருஷ்டோந்தஸ்த்வநயோஸ்தத்த்வத3ர்ஶிபி4ஃ ‖ 16 ‖
அவிநாஶி து தத்3வித்3தி4 யேந ஸர்வமித3ம் ததம் ❘
விநாஶமவ்யயஸ்யாஸ்ய ந கஶ்சித்கர்துமர்ஹதி ‖ 17 ‖
அந்தவந்த இமே தே3ஹா நித்யஸ்யோக்தாஃ ஶரீரிணஃ ❘
அநாஶிநோப்ரமேயஸ்ய தஸ்மாத்3யுத்4யஸ்வ பா4ரத ‖ 18 ‖
ய ஏநம் வேத்தி ஹந்தாரம் யஶ்சைநம் மந்யதே ஹதம் ❘
உபௌ4 தௌ ந விஜாநீதோ நாயம் ஹந்தி ந ஹந்யதே ‖ 19 ‖
ந ஜாயதே ம்ரியதே வா கதா3சிந்நாயம் பூ4த்வா ப4விதா வா ந பூ4யஃ❘
அஜோ நித்யஃ ஶாஶ்வதோயம் புராணோ ந ஹந்யதே ஹந்யமாநே ஶரீரே ‖ 2௦ ‖
வேதா3விநாஶிநம் நித்யம் ய ஏநமஜமவ்யயம் ❘
அத2ம் ஸ புருஷஃ பார்த2 கம் கா4தயதி ஹந்தி கம் ‖ 21‖
வாஸாம்ஸி ஜீர்ணாநி யதா2 விஹாய நவாநி க்3ருஹ்ணாதி நரோபராணி❘
ததா2 ஶரீராணி விஹாய ஜீர்ணாந்யந்யாநி ஸம்யாதி நவாநி தே3ஹீ ‖ 22 ‖
நைநம் சி2ந்த3ந்தி ஶஸ்த்ராணி நைநம் த3ஹதி பாவகஃ ❘
ந சைநம் க்லேத3யந்த்யாபோ ந ஶோஷயதி மாருதஃ ‖ 23 ‖
அச்சே2த்3யோயமதா3ஹ்யோயமக்லேத்3யோஶோஷ்ய ஏவ ச ❘
நித்யஃ ஸர்வக3தஃ ஸ்தா2ணுரசலோயம் ஸநாதநஃ ‖ 24 ‖
அவ்யக்தோயமசிந்த்யோயமவிகார்யோயமுச்யதே ❘
தஸ்மாதே3வம் விதி3த்வைநம் நாநுஶோசிதுமர்ஹஸி ‖ 25 ‖
அத2 சைநம் நித்யஜாதம் நித்யம் வா மந்யஸே ம்ருதம் ❘
ததா2பி த்வம் மஹாபா3ஹோ நைவம் ஶோசிதுமர்ஹஸி ‖ 26 ‖
ஜாதஸ்ய ஹி த்4ருவோ ம்ருத்யுர்த்4ருவம் ஜந்ம ம்ருதஸ்ய ச ❘
தஸ்மாத3பரிஹார்யேர்தே2 ந த்வம் ஶோசிதுமர்ஹஸி ‖ 27 ‖
அவ்யக்தாதீ3நி பூ4தாநி வ்யக்தமத்4யாநி பா4ரத ❘
அவ்யக்தநித4நாந்யேவ தத்ர கா பரிதே3வநா ‖ 28 ‖
ஆஶ்சர்யவத்பஶ்யதி கஶ்சிதே3நமாஶ்சர்யவத்3வத3தி ததை2வ சாந்யஃ❘
ஆஶ்சர்யவச்சைநமந்யஃ ஶ்ருணோதி ஶ்ருத்வாப்யேநம் வேத3 ந சைவ கஶ்சித் ‖ 29 ‖
தே3ஹீ நித்யமவத்4யோயம் தே3ஹே ஸர்வஸ்ய பா4ரத ❘
தஸ்மாத்ஸர்வாணி பூ4தாநி ந த்வம் ஶோசிதுமர்ஹஸி ‖ 3௦ ‖
ஸ்வத4ர்மமபி சாவேக்ஷ்ய ந விகம்பிதுமர்ஹஸி ❘
த4ர்ம்யாத்3தி4 யுத்3தா4ச்ச்2ரேயோந்யத்க்ஷத்ரியஸ்ய ந வித்3யதே ‖ 31 ‖
யத்3ருச்ச2யா சோபபந்நம் ஸ்வர்க3த்3வாரமபாவ்ருதம் ❘
ஸுகி2நஃ க்ஷத்ரியாஃ பார்த2 லப4ந்தே யுத்3த4மீத்3ருஶம் ‖ 32 ‖
அத2 சேத்த்வமிமம் த4ர்ம்யம் ஸங்க்3ராமம் ந கரிஷ்யஸி ❘
ததஃ ஸ்வத4ர்மம் கீர்திம் ச ஹித்வா பாபமவாப்ஸ்யஸி ‖ 33 ‖
அகீர்திம் சாபி பூ4தாநி கத2யிஷ்யந்தி தேவ்யயாம் ❘
ஸம்பா4விதஸ்ய சாகீர்திர்மரணாத3திரிச்யதே ‖ 34 ‖
ப4யாத்3ரணாது3பரதம் மம்ஸ்யந்தே த்வாம் மஹாரதா2ஃ ❘
யேஷாம் ச த்வம் ப3ஹுமதோ பூ4த்வா யாஸ்யஸி லாக4வம் ‖ 35 ‖
அவாச்யவாதா3ம்ஶ்ச ப3ஹூந்வதி3ஷ்யந்தி தவாஹிதாஃ ❘
நிந்த3ந்தஸ்தவ ஸாமர்த்2யம் ததோ து3ஃக2தரம் நு கிம் ‖ 36 ‖
ஹதோ வா ப்ராப்ஸ்யஸி ஸ்வர்க3ம் ஜித்வா வா போ4க்ஷ்யஸே மஹீம் ❘
தஸ்மாது3த்திஷ்ட2 கௌந்தேய யுத்3தா4ய க்ருதநிஶ்சயஃ ‖ 37 ‖
ஸுக2து3ஃகே2 ஸமே க்ருத்வா லாபா4லாபௌ4 ஜயாஜயௌ ❘
ததோ யுத்3தா4ய யுஜ்யஸ்வ நைவம் பாபமவாப்ஸ்யஸி ‖ 38 ‖
ஏஷா தேபி4ஹிதா ஸாங்க்2யே பு3த்3தி4ர்யோகே3 த்விமாம் ஶ்ருணு ❘
பு3த்3த்4யா யுக்தோ யயா பார்த2 கர்மப3ந்த4ம் ப்ரஹாஸ்யஸி ‖ 39 ‖
நேஹாபி4க்ரமநாஶோஸ்தி ப்ரத்யவாயோ ந வித்3யதே ❘
ஸ்வல்பமப்யஸ்ய த4ர்மஸ்ய த்ராயதே மஹதோ ப4யாத் ‖ 4௦ ‖
வ்யவஸாயாத்மிகா பு3த்3தி4ரேகேஹ குருநந்த3ந ❘
ப3ஹுஶாகா2 ஹ்யநந்தாஶ்ச பு3த்3த4யோவ்யவஸாயிநாம் ‖ 41 ‖
யாமிமாம் புஷ்பிதாம் வாசம் ப்ரவத3ந்த்யவிபஶ்சிதஃ ❘
வேத3வாத3ரதாஃ பார்த2 நாந்யத3ஸ்தீதி வாதி3நஃ ‖ 42 ‖
காமாத்மாநஃ ஸ்வர்க3பரா ஜந்மகர்மப2லப்ரதா3ம் ❘
க்ரியாவிஶேஷப3ஹுலாம் போ4கை3ஶ்வர்யக3திம் ப்ரதி ‖ 43 ‖
போ4கை3ஶ்வர்யப்ரஸக்தாநாம் தயாபஹ்ருதசேதஸாம் ❘
வ்யவஸாயாத்மிகா பு3த்3தி4ஃ ஸமாதௌ4 ந விதீ4யதே ‖ 44 ‖
த்ரைகு3ண்யவிஷயா வேதா3 நிஸ்த்ரைகு3ண்யோ ப4வார்ஜுந ❘
நிர்த்3வந்த்3வோ நித்யஸத்த்வஸ்தோ2 நிர்யோக3க்ஷேம ஆத்மவாந் ‖ 45 ‖
யாவாநர்த2 உத3பாநே ஸர்வதஃ ஸம்ப்லுதோத3கே ❘
தாவாந்ஸர்வேஷு வேதே3ஷு ப்3ராஹ்மணஸ்ய விஜாநதஃ ‖ 46 ‖
கர்மண்யேவாதி4காரஸ்தே மா ப2லேஷு கதா3சந ❘
மா கர்மப2லஹேதுர்பூ4ர்மா தே ஸங்கோ3ஸ்த்வகர்மணி ‖ 47 ‖
யோக3ஸ்தஃ2 குரு கர்மாணி ஸங்க3ம் த்யக்த்வா த4நஂஜய ❘
ஸித்3த்4யஸித்3த்4யோஃ ஸமோ பூ4த்வா ஸமத்வம் யோக3 உச்யதே ‖ 48 ‖
தூ3ரேண ஹ்யவரம் கர்ம பு3த்3தி4யோகா3த்3த4நஂஜய ❘
பு3த்3தௌ4 ஶரணமந்விச்ச2 க்ருபணாஃ ப2லஹேதவஃ ‖ 49 ‖
பு3த்3தி4யுக்தோ ஜஹாதீஹ உபே4 ஸுக்ருதது3ஷ்க்ருதே ❘
தஸ்மாத்3யோகா3ய யுஜ்யஸ்வ யோகஃ3 கர்மஸு கௌஶலம் ‖ 5௦ ‖
கர்மஜம் பு3த்3தி4யுக்தா ஹி ப2லம் த்யக்த்வா மநீஷிணஃ ❘
ஜந்மப3ந்த4விநிர்முக்தாஃ பத3ம் க3ச்ச2ந்த்யநாமயம் ‖ 51 ‖
யதா3 தே மோஹகலிலம் பு3த்3தி4ர்வ்யதிதரிஷ்யதி ❘
ததா3 க3ந்தாஸி நிர்வேத3ம் ஶ்ரோதவ்யஸ்ய ஶ்ருதஸ்ய ச ‖ 52 ‖
ஶ்ருதிவிப்ரதிபந்நா தே யதா3 ஸ்தா2ஸ்யதி நிஶ்சலா ❘
ஸமாதா4வசலா பு3த்3தி4ஸ்ததா3 யோக3மவாப்ஸ்யஸி ‖ 53 ‖
அர்ஜுந உவாச ❘
ஸ்தி2தப்ரஜ்ஞஸ்ய கா பா4ஷா ஸமாதி4ஸ்த2ஸ்ய கேஶவ ❘
ஸ்தி2ததீ4ஃ கிம் ப்ரபா4ஷேத கிமாஸீத வ்ரஜேத கிம் ‖ 54 ‖
ஶ்ரீப4க3வாநுவாச ❘
ப்ரஜஹாதி யதா3 காமாந்ஸர்வாந்பார்த2 மநோக3தாந் ❘
ஆத்மந்யேவாத்மநா துஷ்டஃ ஸ்தி2தப்ரஜ்ஞஸ்ததோ3ச்யதே ‖ 55 ‖
து3ஃகே2ஷ்வநுத்3விக்3நமநாஃ ஸுகே2ஷு விக3தஸ்ப்ருஹஃ ❘
வீதராக3ப4யக்ரோதஃ4 ஸ்தி2ததீ4ர்முநிருச்யதே ‖ 56 ‖
யஃ ஸர்வத்ராநபி4ஸ்நேஹஸ்தத்தத்ப்ராப்ய ஶுபா4ஶுப4ம் ❘
நாபி4நந்த3தி ந த்3வேஷ்டி தஸ்ய ப்ரஜ்ஞா ப்ரதிஷ்டி2தா ‖ 57 ‖
யதா3 ஸம்ஹரதே சாயம் கூர்மோங்கா3நீவ ஸர்வஶஃ ❘
இந்த்3ரியாணீந்த்3ரியார்தே2ப்4யஸ்தஸ்ய ப்ரஜ்ஞா ப்ரதிஷ்டி2தா ‖ 58 ‖
விஷயா விநிவர்தந்தே நிராஹாரஸ்ய தே3ஹிநஃ ❘
ரஸவர்ஜம் ரஸோப்யஸ்ய பரம் த்3ருஷ்ட்வா நிவர்ததே ‖ 59 ‖
யததோ ஹ்யபி கௌந்தேய புருஷஸ்ய விபஶ்சிதஃ ❘
இந்த்3ரியாணி ப்ரமாதீ2நி ஹரந்தி ப்ரஸப4ம் மநஃ ‖ 6௦ ‖
தாநி ஸர்வாணி ஸம்யம்ய யுக்த ஆஸீத மத்பரஃ ❘
வஶே ஹி யஸ்யேந்த்3ரியாணி தஸ்ய ப்ரஜ்ஞா ப்ரதிஷ்டி2தா ‖ 61 ‖
த்4யாயதோ விஷயாந்பும்ஸஃ ஸங்க3ஸ்தேஷூபஜாயதே ❘
ஸங்கா3த்ஸஂஜாயதே காமஃ காமாத்க்ரோதோ4பி4ஜாயதே ‖ 62 ‖
க்ரோதா4த்3ப4வதி ஸம்மோஹஃ ஸம்மோஹாத்ஸ்ம்ருதிவிப்4ரமஃ ❘
ஸ்ம்ருதிப்4ரம்ஶாத்3பு3த்3தி4நாஶோ பு3த்3தி4நாஶாத்ப்ரணஶ்யதி ‖ 63 ‖
ராக3த்3வேஷவிமுக்தைஸ்து விஷயாநிந்த்3ரியைஶ்சரந் ❘
ஆத்மவஶ்யைர்விதே4யாத்மா ப்ரஸாத3மதி4க3ச்ச2தி ‖ 64 ‖
ப்ரஸாதே3 ஸர்வது3ஃகா2நாம் ஹாநிரஸ்யோபஜாயதே ❘
ப்ரஸந்நசேதஸோ ஹ்யாஶு பு3த்3தி4ஃ பர்யவதிஷ்ட2தே ‖ 65 ‖
நாஸ்தி பு3த்3தி4ரயுக்தஸ்ய ந சாயுக்தஸ்ய பா4வநா ❘
ந சாபா4வயதஃ ஶாந்திரஶாந்தஸ்ய குதஃ ஸுக2ம் ‖ 66 ‖
இந்த்3ரியாணாம் ஹி சரதாம் யந்மநோநுவிதீ4யதே ❘
தத3ஸ்ய ஹரதி ப்ரஜ்ஞாம் வாயுர்நாவமிவாம்ப4ஸி ‖ 67 ‖
தஸ்மாத்3யஸ்ய மஹாபா3ஹோ நிக்3ருஹீதாநி ஸர்வஶஃ ❘
இந்த்3ரியாணீந்த்3ரியார்தே2ப்4யஸ்தஸ்ய ப்ரஜ்ஞா ப்ரதிஷ்டி2தா ‖ 68 ‖
யா நிஶா ஸர்வபூ4தாநாம் தஸ்யாம் ஜாக3ர்தி ஸம்யமீ ❘
யஸ்யாம் ஜாக்3ரதி பூ4தாநி ஸா நிஶா பஶ்யதோ முநேஃ ‖ 69 ‖
ஆபூர்யமாணமசலப்ரதிஷ்ட2ம் ஸமுத்3ரமாபஃ ப்ரவிஶந்தி யத்3வத்❘
தத்3வத்காமா யம் ப்ரவிஶந்தி ஸர்வே ஸ ஶாந்திமாப்நோதி ந காமகாமீ ‖ 7௦ ‖
விஹாய காமாந்யஃ ஸர்வாந்புமாம்ஶ்சரதி நிஃஸ்ப்ருஹஃ ❘
நிர்மமோ நிரஹஂகாரஃ ஸ ஶாந்திமதி4க3ச்ச2தி ‖ 71 ‖
ஏஷா ப்3ராஹ்மீ ஸ்தி2திஃ பார்த2 நைநாம் ப்ராப்ய விமுஹ்யதி ❘
ஸ்தி2த்வாஸ்யாமந்தகாலேபி ப்3ரஹ்மநிர்வாணம்ருச்ச2தி ‖ 72 ‖
ஓம் தத்ஸதி3தி ஶ்ரீமத்3ப4க3வத்3கீ3தாஸூபநிஷத்ஸு ப்3ரஹ்மவித்3யாயாம் யோக3ஶாஸ்த்ரே ஶ்ரீக்ருஷ்ணார்ஜுநஸம்வாதே3
ஸாங்க்3யயோகோ3 நாம த்3விதீயோத்4யாயஃ ‖2 ‖\f1
\f2
శ్రీమద్ భగవద్ గీత ద్వితీయోఽధ్యాయః
అథ ద్వితీయోఽధ్యాయః ❘
సంజయ ఉవాచ ❘
తం తథా కృపయావిష్టమశ్రుపూర్ణాకులేక్షణమ్ ❘
విషీదంతమిదం వాక్యమువాచ మధుసూదనః ‖ 1 ‖
శ్రీభగవానువాచ ❘
కుతస్త్వా కశ్మలమిదం విషమే సముపస్థితమ్ ❘
అనార్యజుష్టమస్వర్గ్యమకీర్తికరమర్జున ‖ 2 ‖
క్లైబ్యం మా స్మ గమః పార్థ నైతత్త్వయ్యుపపద్యతే ❘
క్షుద్రం హృదయదౌర్బల్యం త్యక్త్వోత్తిష్ఠ పరంతప ‖ 3 ‖
అర్జున ఉవాచ ❘
కథం భీష్మమహం సాంఖ్యే ద్రోణం చ మధుసూదన ❘
ఇషుభిః ప్రతియోత్స్యామి పూజార్హావరిసూదన ‖ 4 ‖
గురూనహత్వా హి మహానుభావాన్శ్రేయో భోక్తుం భైక్ష్యమపీహ లోకే ❘
హత్వార్థకామాంస్తు గురునిహైవ భుంజీయ భోగానఽరుధిరప్రదిగ్ధాన్ ‖ 5 ‖
న చైతద్విద్మః కతరన్నో గరీయో యద్వా జయేమ యది వా నో జయేయుః❘
యానేవ హత్వా న జిజీవిషామస్తేఽవస్థితాః ప్రముఖే ధార్తరాష్ట్రాః ‖ 6 ‖
కార్పణ్యదోషోపహతస్వభావః పృచ్ఛామి త్వాం ధర్మసంమూఢచేతాః❘
యచ్ఛ్రేయః స్యాన్నిశ్చితం బ్రూహి తన్మే శిష్యస్తేఽహం శాధి మాం త్వాం ప్రపన్నమ్ ‖ 7 ‖
న హి ప్రపశ్యామి మమాపనుద్యాద్యచ్ఛోకముచ్ఛోషణమింద్రియాణామ్❘
అవాప్య భూమావసపత్నమృద్ధం రాజ్యం సురాణామపి చాధిపత్యమ్ ‖ 8 ‖
సంజయ ఉవాచ ❘
ఏవముక్త్వా హృషీకేశం గుడాకేశః పరంతప ❘
న యోత్స్య ఇతి గోవిందముక్త్వా తూష్ణీం బభూవ హ ‖ 9 ‖
తమువాచ హృషీకేశః ప్రహసన్నివ భారత ❘
సేనయోరుభయోర్మధ్యే విషీదంతమిదం వచః ‖ 10 ‖
శ్రీభగవానువాచ ❘
అశోచ్యానన్వశోచస్త్వం ప్రజ్ఞావాదాంశ్చ భాషసే ❘
గతాసూనగతాసూంశ్చ నానుశోచంతి పండితాః ‖ 11 ‖
న త్వేవాహం జాతు నాసం న త్వం నేమే జనాధిపాః ❘
న చైవ న భవిష్యామః సర్వే వయమతః పరమ్ ‖ 12 ‖
దేహినోఽస్మిన్యథా దేహే కౌమారం యౌవనం జరా ❘
తథా దేహాంతరప్రాప్తిర్ధీరస్తత్ర న ముహ్యతి ‖ 13 ‖
మాత్రాస్పర్శాస్తు కౌంతేయ శీతోష్ణసుఖదుఃఖదాః ❘
ఆగమాపాయినోఽనిత్యాస్తాంస్తితిక్షస్వ భారత ‖ 14 ‖
యం హి న వ్యథయంత్యేతే పురుషం పురుషర్షభ ❘
సమదుఃఖసుఖం ధీరం సోఽమృతత్వాయ కల్పతే ‖ 15 ‖
నాసతో విద్యతే భావో నాభావో విద్యతే సతః ❘
ఉభయోరపి దృష్టోఽంతస్త్వనయోస్తత్త్వదర్శిభిః ‖ 16 ‖
అవినాశి తు తద్విద్ధి యేన సర్వమిదం తతమ్ ❘
వినాశమవ్యయస్యాస్య న కశ్చిత్కర్తుమర్హతి ‖ 17 ‖
అంతవంత ఇమే దేహా నిత్యస్యోక్తాః శరీరిణః ❘
అనాశినోఽప్రమేయస్య తస్మాద్యుధ్యస్వ భారత ‖ 18 ‖
య ఏనం వేత్తి హంతారం యశ్చైనం మన్యతే హతమ్ ❘
ఉభౌ తౌ న విజానీతో నాయం హంతి న హన్యతే ‖ 19 ‖
న జాయతే మ్రియతే వా కదాచిన్నాయం భూత్వా భవితా వా న భూయః❘
అజో నిత్యః శాశ్వతోఽయం పురాణో న హన్యతే హన్యమానే శరీరే ‖ 20 ‖
వేదావినాశినం నిత్యం య ఏనమజమవ్యయమ్ ❘
అథం స పురుషః పార్థ కం ఘాతయతి హంతి కమ్ ‖ 21‖
వాసాంసి జీర్ణాని యథా విహాయ నవాని గృహ్ణాతి నరోఽపరాణి❘
తథా శరీరాణి విహాయ జీర్ణాన్యన్యాని సంయాతి నవాని దేహీ ‖ 22 ‖
నైనం ఛిందంతి శస్త్రాణి నైనం దహతి పావకః ❘
న చైనం క్లేదయంత్యాపో న శోషయతి మారుతః ‖ 23 ‖
అచ్ఛేద్యోఽయమదాహ్యోఽయమక్లేద్యోఽశోష్య ఏవ చ ❘
నిత్యః సర్వగతః స్థాణురచలోఽయం సనాతనః ‖ 24 ‖
అవ్యక్తోఽయమచింత్యోఽయమవికార్యోఽయముచ్యతే ❘
తస్మాదేవం విదిత్వైనం నానుశోచితుమర్హసి ‖ 25 ‖
అథ చైనం నిత్యజాతం నిత్యం వా మన్యసే మృతమ్ ❘
తథాపి త్వం మహాబాహో నైవం శోచితుమర్హసి ‖ 26 ‖
జాతస్య హి ధ్రువో మృత్యుర్ధ్రువం జన్మ మృతస్య చ ❘
తస్మాదపరిహార్యేఽర్థే న త్వం శోచితుమర్హసి ‖ 27 ‖
అవ్యక్తాదీని భూతాని వ్యక్తమధ్యాని భారత ❘
అవ్యక్తనిధనాన్యేవ తత్ర కా పరిదేవనా ‖ 28 ‖
ఆశ్చర్యవత్పశ్యతి కశ్చిదేనమాశ్చర్యవద్వదతి తథైవ చాన్యః❘
ఆశ్చర్యవచ్చైనమన్యః శృణోతి శ్రుత్వాప్యేనం వేద న చైవ కశ్చిత్ ‖ 29 ‖
దేహీ నిత్యమవధ్యోఽయం దేహే సర్వస్య భారత ❘
తస్మాత్సర్వాణి భూతాని న త్వం శోచితుమర్హసి ‖ 30 ‖
స్వధర్మమపి చావేక్ష్య న వికంపితుమర్హసి ❘
ధర్మ్యాద్ధి యుద్ధాచ్ఛ్రేయోఽన్యత్క్షత్రియస్య న విద్యతే ‖ 31 ‖
యదృచ్ఛయా చోపపన్నం స్వర్గద్వారమపావృతమ్ ❘
సుఖినః క్షత్రియాః పార్థ లభంతే యుద్ధమీదృశమ్ ‖ 32 ‖
అథ చేత్త్వమిమం ధర్మ్యం సంగ్రామం న కరిష్యసి ❘
తతః స్వధర్మం కీర్తిం చ హిత్వా పాపమవాప్స్యసి ‖ 33 ‖
అకీర్తిం చాపి భూతాని కథయిష్యంతి తేఽవ్యయామ్ ❘
సంభావితస్య చాకీర్తిర్మరణాదతిరిచ్యతే ‖ 34 ‖
భయాద్రణాదుపరతం మంస్యంతే త్వాం మహారథాః ❘
యేషాం చ త్వం బహుమతో భూత్వా యాస్యసి లాఘవమ్ ‖ 35 ‖
అవాచ్యవాదాంశ్చ బహూన్వదిష్యంతి తవాహితాః ❘
నిందంతస్తవ సామర్థ్యం తతో దుఃఖతరం ను కిమ్ ‖ 36 ‖
హతో వా ప్రాప్స్యసి స్వర్గం జిత్వా వా భోక్ష్యసే మహీమ్ ❘
తస్మాదుత్తిష్ఠ కౌంతేయ యుద్ధాయ కృతనిశ్చయః ‖ 37 ‖
సుఖదుఃఖే సమే కృత్వా లాభాలాభౌ జయాజయౌ ❘
తతో యుద్ధాయ యుజ్యస్వ నైవం పాపమవాప్స్యసి ‖ 38 ‖
ఏషా తేఽభిహితా సాంఖ్యే బుద్ధిర్యోగే త్విమాం శృణు ❘
బుద్ధ్యా యుక్తో యయా పార్థ కర్మబంధం ప్రహాస్యసి ‖ 39 ‖
నేహాభిక్రమనాశోఽస్తి ప్రత్యవాయో న విద్యతే ❘
స్వల్పమప్యస్య ధర్మస్య త్రాయతే మహతో భయాత్ ‖ 40 ‖
వ్యవసాయాత్మికా బుద్ధిరేకేహ కురునందన ❘
బహుశాఖా హ్యనంతాశ్చ బుద్ధయోఽవ్యవసాయినామ్ ‖ 41 ‖
యామిమాం పుష్పితాం వాచం ప్రవదంత్యవిపశ్చితః ❘
వేదవాదరతాః పార్థ నాన్యదస్తీతి వాదినః ‖ 42 ‖
కామాత్మానః స్వర్గపరా జన్మకర్మఫలప్రదామ్ ❘
క్రియావిశేషబహులాం భోగైశ్వర్యగతిం ప్రతి ‖ 43 ‖
భోగైశ్వర్యప్రసక్తానాం తయాపహృతచేతసామ్ ❘
వ్యవసాయాత్మికా బుద్ధిః సమాధౌ న విధీయతే ‖ 44 ‖
త్రైగుణ్యవిషయా వేదా నిస్త్రైగుణ్యో భవార్జున ❘
నిర్ద్వంద్వో నిత్యసత్త్వస్థో నిర్యోగక్షేమ ఆత్మవాన్ ‖ 45 ‖
యావానర్థ ఉదపానే సర్వతః సంప్లుతోదకే ❘
తావాన్సర్వేషు వేదేషు బ్రాహ్మణస్య విజానతః ‖ 46 ‖
కర్మణ్యేవాధికారస్తే మా ఫలేషు కదాచన ❘
మా కర్మఫలహేతుర్భూర్మా తే సంగోఽస్త్వకర్మణి ‖ 47 ‖
యోగస్థః కురు కర్మాణి సంగం త్యక్త్వా ధనంజయ ❘
సిద్ధ్యసిద్ధ్యోః సమో భూత్వా సమత్వం యోగ ఉచ్యతే ‖ 48 ‖
దూరేణ హ్యవరం కర్మ బుద్ధియోగాద్ధనంజయ ❘
బుద్ధౌ శరణమన్విచ్ఛ కృపణాః ఫలహేతవః ‖ 49 ‖
బుద్ధియుక్తో జహాతీహ ఉభే సుకృతదుష్కృతే ❘
తస్మాద్యోగాయ యుజ్యస్వ యోగః కర్మసు కౌశలమ్ ‖ 50 ‖
కర్మజం బుద్ధియుక్తా హి ఫలం త్యక్త్వా మనీషిణః ❘
జన్మబంధవినిర్ముక్తాః పదం గచ్ఛంత్యనామయమ్ ‖ 51 ‖
యదా తే మోహకలిలం బుద్ధిర్వ్యతితరిష్యతి ❘
తదా గంతాసి నిర్వేదం శ్రోతవ్యస్య శ్రుతస్య చ ‖ 52 ‖
శ్రుతివిప్రతిపన్నా తే యదా స్థాస్యతి నిశ్చలా ❘
సమాధావచలా బుద్ధిస్తదా యోగమవాప్స్యసి ‖ 53 ‖
అర్జున ఉవాచ ❘
స్థితప్రజ్ఞస్య కా భాషా సమాధిస్థస్య కేశవ ❘
స్థితధీః కిం ప్రభాషేత కిమాసీత వ్రజేత కిమ్ ‖ 54 ‖
శ్రీభగవానువాచ ❘
ప్రజహాతి యదా కామాన్సర్వాన్పార్థ మనోగతాన్ ❘
ఆత్మన్యేవాత్మనా తుష్టః స్థితప్రజ్ఞస్తదోచ్యతే ‖ 55 ‖
దుఃఖేష్వనుద్విగ్నమనాః సుఖేషు విగతస్పృహః ❘
వీతరాగభయక్రోధః స్థితధీర్మునిరుచ్యతే ‖ 56 ‖
యః సర్వత్రానభిస్నేహస్తత్తత్ప్రాప్య శుభాశుభమ్ ❘
నాభినందతి న ద్వేష్టి తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ‖ 57 ‖
యదా సంహరతే చాయం కూర్మోఽంగానీవ సర్వశః ❘
ఇంద్రియాణీంద్రియార్థేభ్యస్తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ‖ 58 ‖
విషయా వినివర్తంతే నిరాహారస్య దేహినః ❘
రసవర్జం రసోఽప్యస్య పరం దృష్ట్వా నివర్తతే ‖ 59 ‖
యతతో హ్యపి కౌంతేయ పురుషస్య విపశ్చితః ❘
ఇంద్రియాణి ప్రమాథీని హరంతి ప్రసభం మనః ‖ 60 ‖
తాని సర్వాణి సంయమ్య యుక్త ఆసీత మత్పరః ❘
వశే హి యస్యేంద్రియాణి తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ‖ 61 ‖
ధ్యాయతో విషయాన్పుంసః సంగస్తేషూపజాయతే ❘
సంగాత్సంజాయతే కామః కామాత్క్రోధోఽభిజాయతే ‖ 62 ‖
క్రోధాద్భవతి సంమోహః సంమోహాత్స్మృతివిభ్రమః ❘
స్మృతిభ్రంశాద్బుద్ధినాశో బుద్ధినాశాత్ప్రణశ్యతి ‖ 63 ‖
రాగద్వేషవిముక్తైస్తు విషయానింద్రియైశ్చరన్ ❘
ఆత్మవశ్యైర్విధేయాత్మా ప్రసాదమధిగచ్ఛతి ‖ 64 ‖
ప్రసాదే సర్వదుఃఖానాం హానిరస్యోపజాయతే ❘
ప్రసన్నచేతసో హ్యాశు బుద్ధిః పర్యవతిష్ఠతే ‖ 65 ‖
నాస్తి బుద్ధిరయుక్తస్య న చాయుక్తస్య భావనా ❘
న చాభావయతః శాంతిరశాంతస్య కుతః సుఖమ్ ‖ 66 ‖
ఇంద్రియాణాం హి చరతాం యన్మనోఽనువిధీయతే ❘
తదస్య హరతి ప్రజ్ఞాం వాయుర్నావమివాంభసి ‖ 67 ‖
తస్మాద్యస్య మహాబాహో నిగృహీతాని సర్వశః ❘
ఇంద్రియాణీంద్రియార్థేభ్యస్తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ‖ 68 ‖
యా నిశా సర్వభూతానాం తస్యాం జాగర్తి సంయమీ ❘
యస్యాం జాగ్రతి భూతాని సా నిశా పశ్యతో మునేః ‖ 69 ‖
ఆపూర్యమాణమచలప్రతిష్ఠం సముద్రమాపః ప్రవిశంతి యద్వత్❘
తద్వత్కామా యం ప్రవిశంతి సర్వే స శాంతిమాప్నోతి న కామకామీ ‖ 70 ‖
విహాయ కామాన్యః సర్వాన్పుమాంశ్చరతి నిఃస్పృహః ❘
నిర్మమో నిరహంకారః స శాంతిమధిగచ్ఛతి ‖ 71 ‖
ఏషా బ్రాహ్మీ స్థితిః పార్థ నైనాం ప్రాప్య విముహ్యతి ❘
స్థిత్వాస్యామంతకాలేఽపి బ్రహ్మనిర్వాణమృచ్ఛతి ‖ 72 ‖
ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
సాంఖ్యయోగో నామ ద్వితీయోఽధ్యాయః ‖2 ‖\f1
\f2
atha dvitīyoadhyāyaḥ ❘
sañjaya uvācha ❘
taṃ tathā kṛpayāviśhṭamaśrupūrṇākulekśhaṇam ❘
viśhīdantamidaṃ vākyamuvācha madhusūdanaḥ
‖ 1 ‖
śrībhagavānuvācha ❘
kutastvā kaśmalamidaṃ viśhame samupasthitam ❘
anāryajuśhṭamasvargyamakīrtikaramarjuna
‖ 2 ‖
klaibyaṃ mā sma gamaḥ pārtha naitattvayyupapadyate ❘
kśhudraṃ hṛdayadaurbalyaṃ tyaktvottiśhṭha parantapa
‖ 3 ‖
arjuna uvācha ❘
kathaṃ bhīśhmamahaṃ sāṅkhye droṇaṃ cha madhusūdana ❘
iśhubhiḥ pratiyotsyāmi pūjārhāvarisūdana
‖ 4 ‖
gurūnahatvā hi mahānubhāvānśreyo bhoktuṃ bhaikśhyamapīha loke ❘
hatvārthakāmāṃstu gurunihaiva bhuñjīya bhogān’rudhirapradigdhān
‖ 5 ‖
na chaitadvidmaḥ kataranno garīyo yadvā jayema yadi vā no jayeyuḥ❘
yāneva hatvā na jijīviśhāmasteavasthitāḥ pramukhe dhārtarāśhṭrāḥ
‖ 6 ‖
kārpaṇyadośhopahatasvabhāvaḥ pṛchChāmi tvāṃ dharmasaṃmūḍhachetāḥ❘
yachChreyaḥ syānniśchitaṃ brūhi tanme śiśhyasteahaṃ śādhi māṃ tvāṃ prapannam
‖ 7 ‖
na hi prapaśyāmi mamāpanudyādyachChokamuchChośhaṇamindriyāṇām❘
avāpya bhūmāvasapatnamṛddhaṃ rājyaṃ surāṇāmapi chādhipatyam
‖ 8 ‖
sañjaya uvācha ❘
evamuktvā hṛśhīkeśaṃ guḍākeśaḥ parantapa ❘
na yotsya iti govindamuktvā tūśhṇīṃ babhūva ha
‖ 9 ‖
tamuvācha hṛśhīkeśaḥ prahasanniva bhārata ❘
senayorubhayormadhye viśhīdantamidaṃ vachaḥ
‖ 10 ‖
śrībhagavānuvācha ❘
aśochyānanvaśochastvaṃ praGYāvādāṃścha bhāśhase ❘
gatāsūnagatāsūṃścha nānuśochanti paṇḍitāḥ
‖ 11 ‖
na tvevāhaṃ jātu nāsaṃ na tvaṃ neme janādhipāḥ ❘
na chaiva na bhaviśhyāmaḥ sarve vayamataḥ param
‖ 12 ‖
dehinoasminyathā dehe kaumāraṃ yauvanaṃ jarā ❘
tathā dehāntaraprāptirdhīrastatra na muhyati
‖ 13 ‖
mātrāsparśāstu kaunteya śītośhṇasukhaduḥkhadāḥ ❘
āgamāpāyinoanityāstāṃstitikśhasva bhārata
‖ 14 ‖
yaṃ hi na vyathayantyete puruśhaṃ puruśharśhabha ❘
samaduḥkhasukhaṃ dhīraṃ soamṛtatvāya kalpate
‖ 15 ‖
nāsato vidyate bhāvo nābhāvo vidyate sataḥ ❘
ubhayorapi dṛśhṭoantastvanayostattvadarśibhiḥ
‖ 16 ‖
avināśi tu tadviddhi yena sarvamidaṃ tatam ❘
vināśamavyayasyāsya na kaśchitkartumarhati
‖ 17 ‖
antavanta ime dehā nityasyoktāḥ śarīriṇaḥ ❘
anāśinoaprameyasya tasmādyudhyasva bhārata
‖ 18 ‖
ya enaṃ vetti hantāraṃ yaśchainaṃ manyate hatam ❘
ubhau tau na vijānīto nāyaṃ hanti na hanyate
‖ 19 ‖
na jāyate mriyate vā kadāchinnāyaṃ bhūtvā bhavitā vā na bhūyaḥ❘
ajo nityaḥ śāśvatoayaṃ purāṇo na hanyate hanyamāne śarīre
‖ 20 ‖
vedāvināśinaṃ nityaṃ ya enamajamavyayam ❘
athaṃ sa puruśhaḥ pārtha kaṃ ghātayati hanti kam
‖ 21‖
vāsāṃsi jīrṇāni yathā vihāya navāni gṛhṇāti naroaparāṇi❘
tathā śarīrāṇi vihāya jīrṇānyanyāni saṃyāti navāni dehī
‖ 22 ‖
nainaṃ Chindanti śastrāṇi nainaṃ dahati pāvakaḥ ❘
na chainaṃ kledayantyāpo na śośhayati mārutaḥ
‖ 23 ‖
achChedyoayamadāhyoayamakledyoaśośhya eva cha ❘
nityaḥ sarvagataḥ sthāṇurachaloayaṃ sanātanaḥ
‖ 24 ‖
avyaktoayamachintyoayamavikāryoayamuchyate ❘
tasmādevaṃ viditvainaṃ nānuśochitumarhasi
‖ 25 ‖
atha chainaṃ nityajātaṃ nityaṃ vā manyase mṛtam ❘
tathāpi tvaṃ mahābāho naivaṃ śochitumarhasi
‖ 26 ‖
jātasya hi dhruvo mṛtyurdhruvaṃ janma mṛtasya cha ❘
tasmādaparihāryearthe na tvaṃ śochitumarhasi
‖ 27 ‖
avyaktādīni bhūtāni vyaktamadhyāni bhārata ❘
avyaktanidhanānyeva tatra kā paridevanā
‖ 28 ‖
āścharyavatpaśyati kaśchidenamāścharyavadvadati tathaiva chānyaḥ❘
āścharyavachchainamanyaḥ śṛṇoti śrutvāpyenaṃ veda na chaiva kaśchit
‖ 29 ‖
dehī nityamavadhyoayaṃ dehe sarvasya bhārata ❘
tasmātsarvāṇi bhūtāni na tvaṃ śochitumarhasi
‖ 30 ‖
svadharmamapi chāvekśhya na vikampitumarhasi ❘
dharmyāddhi yuddhāchChreyoanyatkśhatriyasya na vidyate
‖ 31 ‖
yadṛchChayā chopapannaṃ svargadvāramapāvṛtam ❘
sukhinaḥ kśhatriyāḥ pārtha labhante yuddhamīdṛśam
‖ 32 ‖
atha chettvamimaṃ dharmyaṃ saṅgrāmaṃ na kariśhyasi ❘
tataḥ svadharmaṃ kīrtiṃ cha hitvā pāpamavāpsyasi
‖ 33 ‖
akīrtiṃ chāpi bhūtāni kathayiśhyanti teavyayām ❘
sambhāvitasya chākīrtirmaraṇādatirichyate
‖ 34 ‖
bhayādraṇāduparataṃ maṃsyante tvāṃ mahārathāḥ ❘
yeśhāṃ cha tvaṃ bahumato bhūtvā yāsyasi lāghavam
‖ 35 ‖
avāchyavādāṃścha bahūnvadiśhyanti tavāhitāḥ ❘
nindantastava sāmarthyaṃ tato duḥkhataraṃ nu kim
‖ 36 ‖
hato vā prāpsyasi svargaṃ jitvā vā bhokśhyase mahīm ❘
tasmāduttiśhṭha kaunteya yuddhāya kṛtaniśchayaḥ
‖ 37 ‖
sukhaduḥkhe same kṛtvā lābhālābhau jayājayau ❘
tato yuddhāya yujyasva naivaṃ pāpamavāpsyasi
‖ 38 ‖
eśhā teabhihitā sāṅkhye buddhiryoge tvimāṃ śṛṇu ❘
buddhyā yukto yayā pārtha karmabandhaṃ prahāsyasi
‖ 39 ‖
nehābhikramanāśoasti pratyavāyo na vidyate ❘
svalpamapyasya dharmasya trāyate mahato bhayāt
‖ 40 ‖
vyavasāyātmikā buddhirekeha kurunandana ❘
bahuśākhā hyanantāścha buddhayoavyavasāyinām
‖ 41 ‖
yāmimāṃ puśhpitāṃ vāchaṃ pravadantyavipaśchitaḥ ❘
vedavādaratāḥ pārtha nānyadastīti vādinaḥ
‖ 42 ‖
kāmātmānaḥ svargaparā janmakarmaphalapradām ❘
kriyāviśeśhabahulāṃ bhogaiśvaryagatiṃ prati
‖ 43 ‖
bhogaiśvaryaprasaktānāṃ tayāpahṛtachetasām ❘
vyavasāyātmikā buddhiḥ samādhau na vidhīyate
‖ 44 ‖
traiguṇyaviśhayā vedā nistraiguṇyo bhavārjuna ❘
nirdvandvo nityasattvastho niryogakśhema ātmavān
‖ 45 ‖
yāvānartha udapāne sarvataḥ samplutodake ❘
tāvānsarveśhu vedeśhu brāhmaṇasya vijānataḥ
‖ 46 ‖
karmaṇyevādhikāraste mā phaleśhu kadāchana ❘
mā karmaphalaheturbhūrmā te saṅgoastvakarmaṇi
‖ 47 ‖
yogasthaḥ kuru karmāṇi saṅgaṃ tyaktvā dhanañjaya ❘
siddhyasiddhyoḥ samo bhūtvā samatvaṃ yoga uchyate
‖ 48 ‖
dūreṇa hyavaraṃ karma buddhiyogāddhanañjaya ❘
buddhau śaraṇamanvichCha kṛpaṇāḥ phalahetavaḥ
‖ 49 ‖
buddhiyukto jahātīha ubhe sukṛtaduśhkṛte ❘
tasmādyogāya yujyasva yogaḥ karmasu kauśalam
‖ 50 ‖
karmajaṃ buddhiyuktā hi phalaṃ tyaktvā manīśhiṇaḥ ❘
janmabandhavinirmuktāḥ padaṃ gachChantyanāmayam
‖ 51 ‖
yadā te mohakalilaṃ buddhirvyatitariśhyati ❘
tadā gantāsi nirvedaṃ śrotavyasya śrutasya cha
‖ 52 ‖
śrutivipratipannā te yadā sthāsyati niśchalā ❘
samādhāvachalā buddhistadā yogamavāpsyasi
‖ 53 ‖
arjuna uvācha ❘
sthitapraGYasya kā bhāśhā samādhisthasya keśava ❘
sthitadhīḥ kiṃ prabhāśheta kimāsīta vrajeta kim
‖ 54 ‖
śrībhagavānuvācha ❘
prajahāti yadā kāmānsarvānpārtha manogatān ❘
ātmanyevātmanā tuśhṭaḥ sthitapraGYastadochyate
‖ 55 ‖
duḥkheśhvanudvignamanāḥ sukheśhu vigataspṛhaḥ ❘
vītarāgabhayakrodhaḥ sthitadhīrmuniruchyate
‖ 56 ‖
yaḥ sarvatrānabhisnehastattatprāpya śubhāśubham ❘
nābhinandati na dveśhṭi tasya praGYā pratiśhṭhitā
‖ 57 ‖
yadā saṃharate chāyaṃ kūrmoaṅgānīva sarvaśaḥ ❘
indriyāṇīndriyārthebhyastasya praGYā pratiśhṭhitā
‖ 58 ‖
viśhayā vinivartante nirāhārasya dehinaḥ ❘
rasavarjaṃ rasoapyasya paraṃ dṛśhṭvā nivartate
‖ 59 ‖
yatato hyapi kaunteya puruśhasya vipaśchitaḥ ❘
indriyāṇi pramāthīni haranti prasabhaṃ manaḥ
‖ 60 ‖
tāni sarvāṇi saṃyamya yukta āsīta matparaḥ ❘
vaśe hi yasyendriyāṇi tasya praGYā pratiśhṭhitā
‖ 61 ‖
dhyāyato viśhayānpuṃsaḥ saṅgasteśhūpajāyate ❘
saṅgātsañjāyate kāmaḥ kāmātkrodhoabhijāyate
‖ 62 ‖
krodhādbhavati saṃmohaḥ saṃmohātsmṛtivibhramaḥ ❘
smṛtibhraṃśādbuddhināśo buddhināśātpraṇaśyati
‖ 63 ‖
rāgadveśhavimuktaistu viśhayānindriyaiścharan ❘
ātmavaśyairvidheyātmā prasādamadhigachChati
‖ 64 ‖
prasāde sarvaduḥkhānāṃ hānirasyopajāyate ❘
prasannachetaso hyāśu buddhiḥ paryavatiśhṭhate
‖ 65 ‖
nāsti buddhirayuktasya na chāyuktasya bhāvanā ❘
na chābhāvayataḥ śāntiraśāntasya kutaḥ sukham
‖ 66 ‖
indriyāṇāṃ hi charatāṃ yanmanoanuvidhīyate ❘
tadasya harati praGYāṃ vāyurnāvamivāmbhasi
‖ 67 ‖
tasmādyasya mahābāho nigṛhītāni sarvaśaḥ ❘
indriyāṇīndriyārthebhyastasya praGYā pratiśhṭhitā
‖ 68 ‖
yā niśā sarvabhūtānāṃ tasyāṃ jāgarti saṃyamī ❘
yasyāṃ jāgrati bhūtāni sā niśā paśyato muneḥ
‖ 69 ‖
āpūryamāṇamachalapratiśhṭhaṃ samudramāpaḥ praviśanti yadvat❘
tadvatkāmā yaṃ praviśanti sarve sa śāntimāpnoti na kāmakāmī
‖ 70 ‖
vihāya kāmānyaḥ sarvānpumāṃścharati niḥspṛhaḥ ❘
nirmamo nirahaṅkāraḥ sa śāntimadhigachChati
‖ 71 ‖
eśhā brāhmī sthitiḥ pārtha naināṃ prāpya vimuhyati ❘
sthitvāsyāmantakāleapi brahmanirvāṇamṛchChati
‖ 72 ‖
oṃ tatsaditi śrīmadbhagavadgītāsūpaniśhatsu brahmavidyāyāṃ yogaśāstre śrīkṛśhṇārjunasaṃvāde
sāṅkhyayogo nāma dvitīyoadhyāyaḥ
‖2 ‖
\f1
\f2
atha dviteeyo.adhyaayaH ❘
saMjaya uvaacha ❘
taM tathaa kRRipayaavishhTamashrupoorNaakulekshhaNam ❘
vishheedantamidaM vaakyamuvaacha madhusoodanaH
‖ 1 ‖
shreebhagavaanuvaacha ❘
kutastvaa kashmalamidaM vishhame samupasthitam ❘
anaaryajushhTamasvargyamakeertikaramarjuna
‖ 2 ‖
klaibyaM maa sma gamaH paartha naitattvayyupapadyate ❘
kshhudraM hRRidayadaurbalyaM tyaktvottishhTha paraMtapa
‖ 3 ‖
arjuna uvaacha ❘
kathaM bheeshhmamahaM saankhye droNaM cha madhusoodana ❘
ishhubhiH pratiyotsyaami poojaarhaavarisoodana
‖ 4 ‖
guroonahatvaa hi mahaanubhaavaanshreyo bhoktuM bhaikshhyamapeeha loke ❘
hatvaarthakaamaaMstu gurunihaiva bhunjeeya bhogaan.arudhirapradigdhaan
‖ 5 ‖
na chaitadvidmaH kataranno gareeyo yadvaa jayema yadi vaa no jayeyuH❘
yaaneva hatvaa na jijeevishhaamaste.avasthitaaH pramukhe dhaartaraashhTraaH
‖ 6 ‖
kaarpaNyadoshhopahatasvabhaavaH pRRichChaami tvaaM dharmasaMmooDhachetaaH❘
yachChreyaH syaannishchitaM broohi tanme shishhyaste.ahaM shaadhi maaM tvaaM prapannam
‖ 7 ‖
na hi prapashyaami mamaapanudyaadyachChokamuchChoshhaNamindriyaaNaam❘
avaapya bhoomaavasapatnamRRiddhaM raajyaM suraaNaamapi chaadhipatyam
‖ 8 ‖
saMjaya uvaacha ❘
evamuktvaa hRRishheekeshaM guDaakeshaH paraMtapa ❘
na yotsya iti govindamuktvaa tooshhNeeM babhoova ha
‖ 9 ‖
tamuvaacha hRRishheekeshaH prahasanniva bhaarata ❘
senayorubhayormadhye vishheedantamidaM vachaH
‖ 10 ‖
shreebhagavaanuvaacha ❘
ashochyaananvashochastvaM pragnyaavaadaaMshcha bhaashhase ❘
gataasoonagataasooMshcha naanushochanti paNDitaaH
‖ 11 ‖
na tvevaahaM jaatu naasaM na tvaM neme janaadhipaaH ❘
na chaiva na bhavishhyaamaH sarve vayamataH param
‖ 12 ‖
dehino.asminyathaa dehe kaumaaraM yauvanaM jaraa ❘
tathaa dehaantarapraaptirdheerastatra na muhyati
‖ 13 ‖
maatraasparshaastu kaunteya sheetoshhNasukhaduHkhadaaH ❘
aagamaapaayino.anityaastaaMstitikshhasva bhaarata
‖ 14 ‖
yaM hi na vyathayantyete purushhaM purushharshhabha ❘
samaduHkhasukhaM dheeraM so.amRRitatvaaya kalpate
‖ 15 ‖
naasato vidyate bhaavo naabhaavo vidyate sataH ❘
ubhayorapi dRRishhTo.antastvanayostattvadarshibhiH
‖ 16 ‖
avinaashi tu tadviddhi yena sarvamidaM tatam ❘
vinaashamavyayasyaasya na kashchitkartumarhati
‖ 17 ‖
antavanta ime dehaa nityasyoktaaH shareeriNaH ❘
anaashino.aprameyasya tasmaadyudhyasva bhaarata
‖ 18 ‖
ya enaM vetti hantaaraM yashchainaM manyate hatam ❘
ubhau tau na vijaaneeto naayaM hanti na hanyate
‖ 19 ‖
na jaayate mriyate vaa kadaachinnaayaM bhootvaa bhavitaa vaa na bhooyaH❘
ajo nityaH shaashvato.ayaM puraaNo na hanyate hanyamaane shareere
‖ 20 ‖
vedaavinaashinaM nityaM ya enamajamavyayam ❘
athaM sa purushhaH paartha kaM ghaatayati hanti kam
‖ 21‖
vaasaaMsi jeerNaani yathaa vihaaya navaani gRRihNaati naro.aparaaNi❘
tathaa shareeraaNi vihaaya jeerNaanyanyaani saMyaati navaani dehee
‖ 22 ‖
nainaM Chindanti shastraaNi nainaM dahati paavakaH ❘
na chainaM kledayantyaapo na shoshhayati maarutaH
‖ 23 ‖
achChedyo.ayamadaahyo.ayamakledyo.ashoshhya eva cha ❘
nityaH sarvagataH sthaaNurachalo.ayaM sanaatanaH
‖ 24 ‖
avyakto.ayamachintyo.ayamavikaaryo.ayamuchyate ❘
tasmaadevaM viditvainaM naanushochitumarhasi
‖ 25 ‖
atha chainaM nityajaataM nityaM vaa manyase mRRitam ❘
tathaapi tvaM mahaabaaho naivaM shochitumarhasi
‖ 26 ‖
jaatasya hi dhruvo mRRityurdhruvaM janma mRRitasya cha ❘
tasmaadaparihaarye.arthe na tvaM shochitumarhasi
‖ 27 ‖
avyaktaadeeni bhootaani vyaktamadhyaani bhaarata ❘
avyaktanidhanaanyeva tatra kaa paridevanaa
‖ 28 ‖
aashcharyavatpashyati kashchidenamaashcharyavadvadati tathaiva chaanyaH❘
aashcharyavachchainamanyaH shRRiNoti shrutvaapyenaM veda na chaiva kashchit
‖ 29 ‖
dehee nityamavadhyo.ayaM dehe sarvasya bhaarata ❘
tasmaatsarvaaNi bhootaani na tvaM shochitumarhasi
‖ 30 ‖
svadharmamapi chaavekshhya na vikampitumarhasi ❘
dharmyaaddhi yuddhaachChreyo.anyatkshhatriyasya na vidyate
‖ 31 ‖
yadRRichChayaa chopapannaM svargadvaaramapaavRRitam ❘
sukhinaH kshhatriyaaH paartha labhante yuddhameedRRisham
‖ 32 ‖
atha chettvamimaM dharmyaM saMgraamaM na karishhyasi ❘
tataH svadharmaM keertiM cha hitvaa paapamavaapsyasi
‖ 33 ‖
akeertiM chaapi bhootaani kathayishhyanti te.avyayaam ❘
saMbhaavitasya chaakeertirmaraNaadatirichyate
‖ 34 ‖
bhayaadraNaaduparataM maMsyante tvaaM mahaarathaaH ❘
yeshhaaM cha tvaM bahumato bhootvaa yaasyasi laaghavam
‖ 35 ‖
avaachyavaadaaMshcha bahoonvadishhyanti tavaahitaaH ❘
nindantastava saamarthyaM tato duHkhataraM nu kim
‖ 36 ‖
hato vaa praapsyasi svargaM jitvaa vaa bhokshhyase maheem ❘
tasmaaduttishhTha kaunteya yuddhaaya kRRitanishchayaH
‖ 37 ‖
sukhaduHkhe same kRRitvaa laabhaalaabhau jayaajayau ❘
tato yuddhaaya yujyasva naivaM paapamavaapsyasi
‖ 38 ‖
eshhaa te.abhihitaa saankhye buddhiryoge tvimaaM shRRiNu ❘
buddhyaa yukto yayaa paartha karmabandhaM prahaasyasi
‖ 39 ‖
nehaabhikramanaasho.asti pratyavaayo na vidyate ❘
svalpamapyasya dharmasya traayate mahato bhayaat
‖ 40 ‖
vyavasaayaatmikaa buddhirekeha kurunandana ❘
bahushaakhaa hyanantaashcha buddhayo.avyavasaayinaam
‖ 41 ‖
yaamimaaM pushhpitaaM vaachaM pravadantyavipashchitaH ❘
vedavaadarataaH paartha naanyadasteeti vaadinaH
‖ 42 ‖
kaamaatmaanaH svargaparaa janmakarmaphalapradaam ❘
kriyaavisheshhabahulaaM bhogaishvaryagatiM prati
‖ 43 ‖
bhogaishvaryaprasaktaanaaM tayaapahRRitachetasaam ❘
vyavasaayaatmikaa buddhiH samaadhau na vidheeyate
‖ 44 ‖
traiguNyavishhayaa vedaa nistraiguNyo bhavaarjuna ❘
nirdvandvo nityasattvastho niryogakshhema aatmavaan
‖ 45 ‖
yaavaanartha udapaane sarvataH saMplutodake ❘
taavaansarveshhu vedeshhu braahmaNasya vijaanataH
‖ 46 ‖
karmaNyevaadhikaaraste maa phaleshhu kadaachana ❘
maa karmaphalaheturbhoormaa te sango.astvakarmaNi
‖ 47 ‖
yogasthaH kuru karmaaNi sangaM tyaktvaa dhanaMjaya ❘
siddhyasiddhyoH samo bhootvaa samatvaM yoga uchyate
‖ 48 ‖
dooreNa hyavaraM karma buddhiyogaaddhanaMjaya ❘
buddhau sharaNamanvichCha kRRipaNaaH phalahetavaH
‖ 49 ‖
buddhiyukto jahaateeha ubhe sukRRitadushhkRRite ❘
tasmaadyogaaya yujyasva yogaH karmasu kaushalam
‖ 50 ‖
karmajaM buddhiyuktaa hi phalaM tyaktvaa maneeshhiNaH ❘
janmabandhavinirmuktaaH padaM gachChantyanaamayam
‖ 51 ‖
yadaa te mohakalilaM buddhirvyatitarishhyati ❘
tadaa gantaasi nirvedaM shrotavyasya shrutasya cha
‖ 52 ‖
shrutivipratipannaa te yadaa sthaasyati nishchalaa ❘
samaadhaavachalaa buddhistadaa yogamavaapsyasi
‖ 53 ‖
arjuna uvaacha ❘
sthitapragnyasya kaa bhaashhaa samaadhisthasya keshava ❘
sthitadheeH kiM prabhaashheta kimaaseeta vrajeta kim
‖ 54 ‖
shreebhagavaanuvaacha ❘
prajahaati yadaa kaamaansarvaanpaartha manogataan ❘
aatmanyevaatmanaa tushhTaH sthitapragnyastadochyate
‖ 55 ‖
duHkheshhvanudvignamanaaH sukheshhu vigataspRRihaH ❘
veetaraagabhayakrodhaH sthitadheermuniruchyate
‖ 56 ‖
yaH sarvatraanabhisnehastattatpraapya shubhaashubham ❘
naabhinandati na dveshhTi tasya pragnyaa pratishhThitaa
‖ 57 ‖
yadaa saMharate chaayaM koormo.angaaneeva sarvashaH ❘
indriyaaNeendriyaarthebhyastasya pragnyaa pratishhThitaa
‖ 58 ‖
vishhayaa vinivartante niraahaarasya dehinaH ❘
rasavarjaM raso.apyasya paraM dRRishhTvaa nivartate
‖ 59 ‖
yatato hyapi kaunteya purushhasya vipashchitaH ❘
indriyaaNi pramaatheeni haranti prasabhaM manaH
‖ 60 ‖
taani sarvaaNi saMyamya yukta aaseeta matparaH ❘
vashe hi yasyendriyaaNi tasya pragnyaa pratishhThitaa
‖ 61 ‖
dhyaayato vishhayaanpuMsaH sangasteshhoopajaayate ❘
sangaatsaMjaayate kaamaH kaamaatkrodho.abhijaayate
‖ 62 ‖
krodhaadbhavati saMmohaH saMmohaatsmRRitivibhramaH ❘
smRRitibhraMshaadbuddhinaasho buddhinaashaatpraNashyati
‖ 63 ‖
raagadveshhavimuktaistu vishhayaanindriyaishcharan ❘
aatmavashyairvidheyaatmaa prasaadamadhigachChati
‖ 64 ‖
prasaade sarvaduHkhaanaaM haanirasyopajaayate ❘
prasannachetaso hyaashu buddhiH paryavatishhThate
‖ 65 ‖
naasti buddhirayuktasya na chaayuktasya bhaavanaa ❘
na chaabhaavayataH shaantirashaantasya kutaH sukham
‖ 66 ‖
indriyaaNaaM hi charataaM yanmano.anuvidheeyate ❘
tadasya harati pragnyaaM vaayurnaavamivaambhasi
‖ 67 ‖
tasmaadyasya mahaabaaho nigRRiheetaani sarvashaH ❘
indriyaaNeendriyaarthebhyastasya pragnyaa pratishhThitaa
‖ 68 ‖
yaa nishaa sarvabhootaanaaM tasyaaM jaagarti saMyamee ❘
yasyaaM jaagrati bhootaani saa nishaa pashyato muneH
‖ 69 ‖
aapooryamaaNamachalapratishhThaM samudramaapaH pravishanti yadvat❘
tadvatkaamaa yaM pravishanti sarve sa shaantimaapnoti na kaamakaamee
‖ 70 ‖
vihaaya kaamaanyaH sarvaanpumaaMshcharati niHspRRihaH ❘
nirmamo nirahaMkaaraH sa shaantimadhigachChati
‖ 71 ‖
eshhaa braahmee sthitiH paartha nainaaM praapya vimuhyati ❘
sthitvaasyaamantakaale.api brahmanirvaaNamRRichChati
‖ 72 ‖
oM tatsaditi shreemadbhagavadgeetaasoopanishhatsu brahmavidyaayaaM yogashaastre shreekRRishhNaarjunasaMvaade
saaMkhyayogo naama dviteeyo.adhyaayaH
‖2 ‖
\f1
\f2